Lam Nguyên: Xuân thơ Đường

Chúng tôi có thói quen khi Xuân đến, Tết về, lại tìm đọc những vần thơ nói về Xuân; cả Việt lẫn Đường-thi. Nay vào tháng Chạp Tết, nơi đất lạnh Hoa Kỳ, nhìn ngoài sân chẳng có Hoa Mai mà tâm tưởng còn quay về quê Mẹ:

Tương túc y quan nhi chỉnh bái, 
Phục kỳ tứ hải dĩ vi Xuân!

Phan Sào Nam

Thi sĩ Quách Tấn tạm dịch:
Sửa khăn áo chỉnh tề kính lạy,
Lại cầu mong bốn bể đều Xuân! 

Đất Seattle, chúng tôi chưa được tìm thấy một cành Mai tươi nào (loại Mai Bồng Sơn, Bình Định); còn hoa Đào thì phải chờ qua Tết Nguyên Đán mới thấy. Nói đến Xuân thì thi-nhân Việt từng tả:

Còn nói về Đường-thi, chúng tôi đan cử vài bài để cùng độc giả thưởng thức trong ngày Tết đến, Xuân về:

1.        Xuân Tịch Lữ Hoài

Thôi Đồ

Dịch thơ:

Lữ Thứ nhớ Đêm Xuân

Lam Nguyên

Nguyên bản:

Tiểu sử:

Thôi đồ 崔 塗 ( – 901 -), tự là Lê Sơn, người thuộc vùng Giang Nam vào đời Đường Huy Tông. Ông đã đậu Tiến-sĩ nhưng lai chẳng có quan chức gì cả?

2.            Xuân Oán

Lưu Phương Bình.

Dịch thơ:

        Xuân Oán

Đường Thi Trích Diễm

(1950)

Nguyên tác:

1. Xuân Tứ

Thảo sắc thanh thanh, liễu sắc hoàng,
Đào hoa lịch loạn lý hoa hương.|
Đông phong bất vị xuy sầu khứ,
Xuân nhật thiên năng nhạ hận trường.

Giả Chí

Dịch thơ:

Xuân Tứ

Sắc liễu vàng chen sắc cỏ xanh,
Đào hoa rực rỡ, lý hương thanh.
Gió đông chẳng giải sầu cho khách,
Gợi mãi ngày Xuân mối hận tình.

Bùi Khánh Đản & Đỗ Bằng Đoàn

Nguyên tác:

      春  思

草 色 青 青 柳 色 黃,
桃 花 歴 亂 李 花 香.
東 不 為 吹 吹 愁 去,
春 日 偏 能 惹 恨 長.
賈 至

Tiểu sử:

Tự là Ấu Lân 幼 鄰, con quan Lễ bộ Thượng Thư Giả Tăng, người thuộc quê Lạc Dương tỉnh Hà Nam, từng Đỗ khoa Minh Kính vào đời vua Đường Huyền Tông, cũng từng theo Vua chay giặc vào đất Thục! Năm Đường Túc Tông lên làm Vua đã sai Giả Chí thảo tờ sách văn. Khi vua Túc Tông xem xong, rồi thở dài bảo Giả Chí rằng ngày trước Tiên Đế nhường ngôi cho Trẫm, lại chính phụ Thân ngươi đã thảo tờ văn sách đó! Năm 756-762, thời vua Túc Tông, Giả Chí dâng Sớ nói về sự Hưng-suy, và cách dùng Nhân-tài, vua thi hành ngay!

4. Xuân Hiểu

Xuân miên bất giác hiểu
Xứ xứ văn đề điểu
Dạ lại phong vũ thanh
Hoa lạc tri đa thiểu? 

Mạnh Hạo Nhiên

Dịch thơ:

Sớm Xuân
Giấc Xuân sáng chẳng biết
Khắp nơi chim ríu rít                
Đêm  nghe tiếng gió mưa     
Hoa rụng nhiều hay ít.

Tương Như dịch. 

Nguyên tác:

春  曉

春 眠 不 覺 曉
處處 聞 啼 鳥
夜 來 風 雨 聲
花 落 知 多 少.
   孟 浩 然

Tiểu sử:

Mạnh Hạo Nhiên 孟 浩 然 (689- 740),quê Tương Dương thuộc tỉnh Hồ Bắc. Trước 40 tuổi đã ở ẩn để đọc sách, làm thơ. Sau đó đến Kinh-đô Trường An tìm sự nghiệp công danh nhưng không đạt được ý nguyện! Nên về ẩn chốn non Bồng, nước Nhược để chờ thời. Từng làm bạn với Nhà thơ Vương Duy, Nhà thơ Mạnh Hạo Nhiên xuất sắc về thể loại Ngũ-ngôn, cũng như những bài thơ nói về Biên-tái!

Ngày xưa, các bậc Tiền-bối của chúng ta yêu thơ Đường là một điều dễ hiểu vì quý Cụ phải học chữ Nho để đi thi nên gần gũi với văn chương Trung Hoa. Nhưng chúng ta, những kẻ hậu sinh chịu ảnh hưởng của Tây học mà vẫn thích thơ Đường! Có lẻ thơ Đường nghệ thuật và nội dung phong phú mà hình thức lại chặt chẽ…!

Lam Nguyên

Seattle, ngày gần Tết năm mới Ất Tỵ – 2025.