Lý Đợi: Xem “Trời, Non, Nước” của Hoàng Đế Hàm Nghi

Ngày 24/3/2025, tại điện Kiến Trung (Huế) đã diễn ra buổi khai mạc triển lãm “Trời, non, nước” của vua Hàm Nghi (1871 – 1944), giới thiệu hơn 20 bức tranh tới công chúng Việt Nam. Triển lãm này được đồng giám tuyển bởi nhà nghiên cứu mỹ thuật Ace Lê và tiến sĩ mỹ thuật Amandine Dabat, hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi.

Triển lãm kéo dài đến ngày 6/4/2025, trong thời gian Huế đăng cai Năm Du lịch quốc gia và tổ chức Festival Huế 2025.

Thật lâu rồi mới có chuyến tác nghiệp cảm xúc như lần này.

Lần đầu tiên được xem tranh của hoàng đế Hàm Nghi – cũng là một trong vài hoạ sĩ sơn dầu sớm nhất của Việt Nam.

Trong suốt lịch sử quân chủ, ngoài thơ văn vốn là môn gần như căn bản, hình như chỉ có vua Lê Hiển Tông (1717 – 1786) là rành rẽ về sáng tác nhạc và hoàng đế Hàm Nghi (1871 – 1943) sáng tác mỹ thuật. Ít ỏi như vậy, nên thật đáng xem.

***Chân dung tự họa của Hàm Nghi (than chì trên giấy, vẽ xong ngày 24/7/1896***

Những bức tranh phong cảnh của Hàm Nghi đúng nghĩa là “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Nó chất chứa nỗi lòng của người bị mất ngai vàng (rồi mất nước) và bị bắt lưu đày.

Dù vậy, nhưng Hàm Nghi đã không chọn thu mình vào vỏ ốc, mà sớm dùng tiếng Pháp, học vẽ và điêu khắc, lấy vợ Tây và sinh 1 người con, làm các triển lãm… Nghĩa là ông đã chọn hoà nhập ở mức độ vừa phải, nhờ vậy mà nay chúng ta mới có một hoạ sĩ sớm vẽ theo tinh thần hiện đại của/cho Việt Nam!

Dù vậy, qua nỗi buồn man mác trong tranh, chúng ta vẫn có thể thấy được nỗi lòng hoài cố hương và yêu nước của Hàm Nghi.

Cuối cùng, dù sự kiện diễn ra tại Huế, nhưng đi tác nghiệp lại được gặp quá nhiều người quen ở Sài Gòn, Hà Nội, Đà Nẵng… (hơn 200 người), mới thấy rằng mỹ thuật ngày càng có sức hút.

Sau buổi khai mạc dành riêng cho khoảng 400 khách mời, triển lãm này dự kiến sẽ đón từ 8.000 đến 10.000 khách du lịch mỗi ngày, nên việc tổ chức và an ninh thật vô cùng vất vả.

Cuối cùng, xin cảm ơn 10 nhà sưu tập Việt Nam đã hào phóng cho mượn hơn 20 tác phẩm để trưng bày.