Nguyên Việt: 30/4: Từ kẹt xe đến mắc kẹt trong lịch sử – Ảo tưởng thắng cuộc

Tháng 4, những con đường kẹt cứng người và xe. Những dòng người túa ra phố, những biểu ngữ tung hô, những lời ca chiến thắng huyên náo. Thành phố như một vết thương cũ được phủ lên một lớp sơn mới hàng năm. Nhưng đâu đó giữa tiếng còi xe bức bối và những bước chân lơ ngơ trong ngày lễ, có một thứ kẹt cứng hơn bất kỳ ngã tư nào, đó chính là tâm thức lịch sử.

Không phải ai cũng nhận thức rằng trong sự tưng bừng đó, tồn tại một khoảng lặng âm thầm — như vết vôi nứt trên mảng tường xám. Một cảm giác bất an không tên, một câu hỏi chưa bao giờ được hỏi: Chúng ta đã thực sự chiến thắng điều gì?

Mắc kẹt trong ảo tưởng chiến thắng là khi ngỡ rằng ta hạ được một chính thể đồng nghĩa với thống nhất lòng người. Ngỡ rằng đàn áp tiếng nói của bên thua cuộc là được đồng thuận, là sự giải phóng cho vết thương chiến tranh. Ngỡ rằng một ngày lễ với tiếng nhạc, với cờ hoa, có thể thay thế cho cuộc đối thoại trung thực và khó khăn mà lẽ ra dân tộc phải có với chính lịch sử của mình.

Ảo tưởng chiến thắng không những ngăn cản một quốc gia đối diện với sự đổ vỡ; nó bóp nghẹt cả những mầm sống mới cần được tưới tẩm bởi sự thật và tình người.

Trong ánh hào quang được thêu dệt, người ta dễ quên rằng hòa bình không phải là im tiếng súng, mà là chữa lành vết thương lòng. Vì chiến tranh kết thúc bằng bạo lực, nhưng hòa bình chỉ bắt đầu bằng lòng thành thiết. Và lòng thành, không thể có khi người ta còn mắc kẹt trong sự tự tôn và phủ nhận.

Bởi vậy, cái kẹt xe ngày 30.4 không chỉ là câu chuyện giao thông. Nó là hình ảnh phóng chiếu của sự bế tắc tinh thần: Mắc kẹt trong ký ức bị phong kín, kẹt trong những bài ca chỉ hát nửa phần sự thật, kẹt trong những niềm tự hào gồng mình mà không còn chạm được vào lòng người.

Và hệ lụy của việc mắc kẹt trong ảo tưởng chiến thắng chính là tâm lý mệt mỏi, hoài nghi, không biết tin vào đâu. Một thế hệ lớn lên giữa tiếng ca khải hoàn nhưng vẫn tìm cách rời bỏ quê hương. Một xã hội trong đó niềm tin bị thay thế bằng nỗi sợ hãi, sáng tạo bị thay thế bằng tuân phục, và lòng yêu nước biến thành những khẩu hiệu rỗng tuếch.

Tiếp đến là ở đất nước, khi lịch sử bị biến thành công cụ tuyên truyền, xã hội sẽ thiếu sự tự phê và tái sinh. Chính quyền sẽ ngày càng xa rời người dân. Những vết thương không bao giờ được thừa nhận sẽ âm ỉ trong lòng dân tộc, bào mòn tình đoàn kết thực sự mà một quốc gia cần có để đối diện với những thử thách lớn hơn trong tương lai.

Cuối cùng, tương lai ấy bị đẩy vào một vòng lặp vô tận, sự chia rẽ được chuyền tay cho những thế hệ kế tiếp. Những ảo tưởng cũ được sửa soạn thành những ảo tưởng mới. Và mỗi năm, trong tiếng còi xe ngột ngạt ngày 30.4, ta lại thấy một dân tộc tự chúc mừng mình vì một chiến thắng mà mình chưa bao giờ thực sự hóa giải.

Vì sao lại mắc kẹt? Bởi vì hóa giải lịch sử cần lòng dũng cảm. Bởi vì đối diện với sự thật đau đớn khó hơn nhiều so với việc dựng lên một giấc mơ chung. Bởi vì nói lời xin lỗi và tha thứ — không phải bằng miệng mà bằng hành động — đòi hỏi một tấm lòng lớn hơn cả chính nghĩa, chiến thắng, hay quyền lực.

Chúng ta mắc kẹt, vì chúng ta sợ. Sợ nhìn thấy những sai lầm. Sợ thừa nhận rằng vết thương chiến tranh không phải chỉ do “bên kia” gây ra. Sợ mất đi “tính chính danh” được nuôi dưỡng suốt nhiều thập kỷ từ một chiến thắng đã hóa thành huyền thoại.

Nhưng thực ra, chỉ khi ta dám nhìn thẳng vào sự thật, mới có thể tìm thấy phẩm giá đích thực.

Phẩm giá không nằm trong chiến thắng hay thất bại. Nó nằm trong khả năng nhận lỗi, tha thứ, và tái sinh.

30.4 — Kẹt xe.

30.4 — Kẹt giữa lịch sử.

30.4 — Kẹt trong ảo tưởng chiến thắng.

Một thành phố không những cần những con đường rộng hơn để thông xe. Một dân tộc không chỉ cần những tượng đài lớn hơn để phô trương. Cái cần nhất là một tâm hồn rộng lớn hơn, để bao dung quá khứ, chữa lành hiện tại và mở ra một tương lai không còn lặp lại những vết đau cũ.

Ngày nào chưa đả thông được cái kẹt ấy, thì 30.4 mãi mãi chỉ là một lễ hội trên những vết thương chưa kịp khép miệng.

Bởi, chiến tranh kết thúc trong tiếng súng. Hòa bình chỉ bắt đầu trong sự thành thật với lịch sử…

Yuma 25 tháng Tư, 2025
Nguyên Việt