Tuấn Nguyễn: Chuyến công du 3 nước Trung Đông của Tổng thống Trump

Ngày 13 tháng 5, Tổng thống Donald Trump đã khởi động chuyến đi tới vùng Vịnh với thông báo đạt được cam kết đầu tư 600 tỷ đô la từ Ả Rập Xê Út vào Hoa Kỳ.

Hoa Kỳ đã đồng ý bán cho Ả Rập Xê Út một gói vũ khí trị giá gần 142 tỷ đô la, theo Tòa Bạch Ốc, nơi gọi đây là “thỏa thuận hợp tác quốc phòng” lớn nhất từ trước đến giờ.

Thái tử Ả Rập Xê Út Mohammed bin Salman – mà từ giờ trở đi chúng tôi sẽ dùng tên viết tắt tiếng Anh của ông ta là MBS như các báo chí Anh ngữ vẫn thường dùng – cho biết tổng giá trị gói vũ khí có thể lên tới 1 nghìn tỷ đô la khi các thỏa thuận tiếp theo được đạt trong những tháng tới.

Ả Rập Xê Út là một trong những khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Hoa Kỳ và hai nước đã duy trì mối quan hệ chặt chẽ trong nhiều thập niên qua dựa trên một thỏa thuận mà trong đó vương quốc này cung cấp dầu và Hoa Kỳ cung cấp an ninh.

Theo Reuters – Tổng thống Donald Trump cho biết hôm thứ Ba rằng ông sẽ ra lệnh dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Syria theo yêu cầu của thái tử MBS, trước cuộc gặp dự kiến ​​với Tổng thống Hồi giáo Syria Ahmed al-Sharaa.

Một quan chức Tòa Bạch Ốc cho biết Trump sẽ chào đón Tổng thống Sharaa vào thứ Tư 14/05/2025 tại Ả Rập Xê Út,

Phát biểu tại một diễn đàn đầu tư ở Riyadh, ông Trump đã nói “Tôi sẽ ra lệnh chấm dứt lệnh trừng phạt đối với Syria để trao cho họ cơ hội đạt đến sự vĩ đại”, Đã đến lúc họ tỏa sáng. Chúng tôi sẽ gỡ bỏ tất cả”, Trump nói thêm, “Chúc may mắn cho Syria, hãy cho chúng tôi thấy điều gì đó rất đặc biệt”.

Trump cho biết ông đã đưa ra quyết định sau khi thảo luận với Thái tử MBS và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan

Việc gỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ qua đó đã cắt đứt Syria khỏi hệ thống tài chính toàn cầu trước đây, sẽ mở đường cho sự tham gia lớn hơn của các tổ chức nhân đạo đang hoạt động tại Syria, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư nước ngoài và thương mại khi đất nước này tái thiết.

Động thái bất ngờ này diễn ra mặc dù Do Thái nghi ngờ sâu sắc chính quyền của Sharaa. Các quan chức Do Thái vẫn tiếp tục mô tả Sharaa là một chiến binh thánh chiến, mặc dù ông đã cắt đứt quan hệ với al Qaeda vào năm 2016. Chính phủ Do Thái đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận.

Dưới thời Assad, Syria vẫn trong tình trạng chiến tranh với nước láng giềng Do Thái. Syria cũng có quan hệ chặt chẽ với Iran, Nga và quan hệ bất ổn với phương Tây. Kể từ tháng 12 năm ngoái quân đội Do Thái đã chiếm đóng lãnh thổ Syria gần Cao nguyên Golan, nơi Do Thái đã chiếm đóng từ năm 1967, đồng thời cũng tiến hành các cuộc không kích thường xuyên vào quốc gia này.

Trong khi đó, các quan chức Syria đã ra tín hiệu rằng họ sẵn sàng hòa hoãn và thậm chí là hòa bình cuối cùng với Do Thái.

Quyết định này là một động lực lớn cho Sharaa, người đang đấu tranh để đưa đất nước nằm dưới sự kiểm soát của ông.

Hầu hết các luật trừng phạt do Quốc hội thông qua, bao gồm cả gói trừng phạt cứng rắn năm 2019 đối với Syria, đều bao gồm một điều khoản cho phép Tổng thống đình chỉ chúng nếu ông cho rằng điều đó vì lợi ích an ninh quốc gia của Hoa Kỳ.

Các thành viên của cả hai đảng chính trị Hoa Kỳ đều hoan nghênh thông báo này.

Liên Hiệp Quốc, tổ chức thúc đẩy các quốc gia dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Syria, cũng hoan nghênh động thái này. Phát ngôn nhân của Liên Hiệp Quốc, ông Stephane Dujarric cho biết:

“Điều quan trọng đối với chúng tôi là thấy lệnh trừng phạt đối với Syria được dỡ bỏ để hỗ trợ cho quá trình tái thiết Syria, giúp người dân Syria phục hồi sau hơn một thập niên xung đột, một thập niên thiếu đầu tư”.

Theo tin từ CNN, Bước sang ngày thứ tư 14/05/2025, Tổng thống Trump đã viếng thăm Qatar và đã được Quốc vương xứ sở này là Emir Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani tiếp đón một cách long trọng. 

Qatar đã nổi lên trong vai trò trung gian quan trọng cho một số cuộc xung đột trong vùng, bao gồm cả nhữg nỗ lực chấm dứt chiến tranh Do Thái-Hamas ở Gaza.

Tổng thống Trump đã công bố tại Qatar một thỏa thuận, được ký kết bởi ông và Quốc vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al-Thani, để mua 160 máy bay phản lực từ nhà sản xuất Boeing của Hoa Kỳ cho Qatar Airways. Trump cho biết thỏa thuận này trị giá 200 tỷ đô la.

Qatar Airways là hãng hàng không đứng đầu thế giới trong năm 2024. Trong ngày thứ năm Tổng thống Trump cho biết đã ký thỏa thuận để bán vũ khí cho Qatar trị giá 42 tỷ đô la. 

Theo tin từ Fox News, Hôm thứ năm, Tổng thống Trump đã đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất – điểm dừng chân cuối cùng trong chuyến công du Trung Đông tuần này, đánh dấu lần đầu tiên một tổng thống Hoa Kỳ đến thăm quốc gia này sau gần 20 năm, sau chuyến đi của Tổng thống George W. Bush vào năm 2008.

Lãnh đạo Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã trao tặng Tổng thống Donald Trump danh hiệu dân sự cao nhất của đất nước này – Huân Chương Zayed.

Vào tháng 3, quốc gia này đã cam kết đầu tư 1,4 nghìn tỷ đô la vào nền kinh tế Hoa Kỳ trong thập niên tới bao gồm cơ sở hạ tầng AI, chất bán dẫn, năng lượng và các sáng kiến ​​sản xuất của Hoa Kỳ, bao gồm kế hoạch tăng gần gấp đôi sản lượng nhôm của Hoa Kỳ bằng cách đầu tư vào một nhà máy luyện kim mới lần đầu tiên sau 35 năm.

Vào đêm trước chuyến thăm của tổng thống Trump tới quốc gia Trung Đông này, Bộ Ngoại giao cũng đã công bố hợp đồng bán trực thăng Chinook và các bộ phận chiến đấu cơ F-16 trị giá 1,4 tỷ đô la cho quốc gia này.

Trong những tháng đầu nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump, quan hệ giữa Hoa Kỳ và các đồng minh truyền thống như Âu châu và Canada trở nên căng thẳng. Ngược lại quan hệ giữa Trump và các quốc gia Hồi Giáo Trung Đông thì lại vô cùng tốt đẹp. Và có lẽ đây là một trong những lời hứa hẹn kiếm mối đầu tư lên đến 1000 tỷ của Trump sẽ trở thành hiện thực 

Theo nhận xét riêng của người viết, chuyến công du ba nước Hồi giáo này có tầm quan trọng chiến lược. 

Đây là ba quốc gia Hồi giáo giàu có và dồi dào về năng lượng về khí đốt cũng như dầu hỏa. Ngoài vốn đầu tư và năng lượng mà Hoa Kỳ rất cần, Hoa Kỳ cần họ như là thế lực đối trọng với Iran. Ngược lại các quốc gia này cần sự bảo vệ quân sự của Hoa Kỳ và các chiến cụ tối tân của Hoa Kỳ như chúng ta đã thấy qua các thỏa thuận bán vũ khí lên đến hàng trăm tỷ đô la. Các cường quốc quân sự Âu châu thì lại gặp các rắc rối nội bộ từ các cộng đồng Hồi giáo nên không mấy mặn mà với việc bán vũ khí cho các quốc gia này. Điều mà các đồng minh Âu châu chia sẻ tầm nhìn với Hoa Kỳ là hiểm họa khi Iran thủ đắc vũ khí hạt nhân.

Chuyến công du này cũng còn một chi tiết chiến lược quan trọng khác. Đó là việc bỏ cấm vận Syria và viễn cảnh bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Suốt hơn 4 thập niên, Syria nằm trong danh sách quốc gia khủng bố và hơn hai thập niên, chịu ảnh hưởng từ Nga và Iran. Giờ đây là cơ hội vàng để Hoa Kỳ vươn tay ra nắm bắt lấy con bài Syria trước sự bất khả kháng của Nga và Iran. Các bàn cờ chiến lược đòi hỏi khả năng nắm bắt kịp thời cơ hội. 

Có vẻ như ông Trump đã đạt được nhiều thành quả chiến lược đáng kể trong chuyến công du này sau những chính sách ngoại giao thay đổi theo chiều hướng sòng phẳng, thực dụng, thiếu nhất quán của chính phủ Trump khiến quan hệ của Hoa Kỳ với các nước đồng minh truyền thống có phần nào khủng hoảng kể từ khi ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ 2. 

Tuấn Nguyễn