Vũ Đức Khanh: “Gặp Trump hay Gặp Vận Mệnh?”– Khi Tô Lâm Đứng Trước Ngã Rẽ Lịch Sử

Ngày 4 tháng 4 năm 2025 có thể được ghi nhớ trong sử sách như khoảnh khắc mà Việt Nam bắt đầu thay đổi quỹ đạo chính trị sau nửa thế kỷ bế tắc. 

Trên nền tảng mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Hoa Kỳ Donald J. Trump – người vừa quay lại Tòa Bạch Ốc sau chiến thắng lịch sử – đã tiết lộ một cuộc điện đàm “rất hiệu quả” với Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm. 

Nội dung được hé lộ: “Việt Nam sẵn sàng cắt thuế quan về mức 0% nếu đạt được thỏa thuận với Mỹ.”

Và Trump, đúng như bản chất nhà thương thuyết quyết liệt, đã mở cánh cửa: “Tôi mong muốn có một cuộc gặp trong tương lai gần.”

Nhưng cuộc gặp này sẽ không chỉ là một buổi họp song phương kinh tế. 

Đây là cuộc gặp giữa một nền chính trị cộng sản toàn trị đang đến hồi kết với chính tinh thần của một thế giới đang đòi hỏi tự do, minh bạch và cải cách.

“Thuế Quan Đối Ứng” – Cú Cảnh Báo từ Washington

Chỉ hai ngày trước, vào 2/4/2025, Tổng thống Trump đã ký một Sắc lệnh Hành pháp áp thuế 46% đối với hàng hóa từ Việt Nam – một hành động mang tính đối đầu chưa từng có giữa hai nước trong hơn ba thập niên (Ngày 3/2/1994, Tổng thống Bill Clinton chính thức tuyên bố bãi bỏ lệnh cấm vận thương mại đối với Việt Nam). 

Điều này không chỉ xuất phát từ mất cân bằng thương mại, mà còn từ một thực tế nhức nhối: Việt Nam là nền kinh tế hưởng lợi từ phương Tây nhưng không hề chia sẻ cùng giá trị dân chủ và minh bạch cũng như là một công cụ của Trung Quốc.

Khi Trump nói “thuế quan đối ứng” (reciprocal tariffs), ông đang gửi đi một thông điệp: “nếu anh không chơi theo luật của thế giới dân chủ – anh sẽ không được tiếp tục hưởng lợi từ nó.”

Tô Lâm – Người Được Giao Giao Kèo Lịch Sử?

Giới quan sát đã quá quen với hình ảnh một Việt Nam né tránh cải cách chính trị, nhưng cuộc điện đàm ngày 4/4 đã đặt Tô Lâm vào vị trí không ai ngờ tới: một nhà lãnh đạo có thể trở thành “Người Mở Cửa” cho một tiến trình cải cách chính trị có kiểm soát, nhằm cứu lấy đất nước khỏi vòng luẩn quẩn của lệ thuộc, nghèo đói và tha hóa quyền lực.

Tô Lâm – người từng đứng đầu Bộ Công an – hiểu rõ hơn ai hết giới hạn và độ mục ruỗng của hệ thống hiện hành. 

Nếu ông lựa chọn đi Mỹ – không phải như một người đàm phán kinh tế mà là người kiến tạo chuyển hóa chế độ, thì ông đang đi vào lịch sử như một Gorbachev của Việt Nam – hoặc ít nhất, một Đặng Tiểu Bình biết nhìn xa.

Ba Đòi Hỏi Không Thể Tránh Khỏi

Nếu cuộc gặp Trump – Tô Lâm diễn ra, sẽ không chỉ là thỏa thuận về thương mại, mà là đổi cải cách lấy hợp tác. 

Ba yêu cầu sẽ được đặt ra:

1. Mở lộ trình cải cách thể chế

Không còn chấp nhận mô hình độc đảng toàn trị không có kiểm soát. Việt Nam cần từng bước cho phép đối lập ôn hòa, báo chí độc lập, và tổ chức bầu cử có cạnh tranh trong vòng 5–10 năm.

2. Chuyển hóa quyền lực trong hòa bình

Cần hình thành một Cộng đồng Chính trị Chuyển tiếp, gồm các lực lượng cải cách trong Đảng, trí thức ngoài Đảng, và cả giới hoạt động dân sự trong và ngoài nước.

3. Gắn kết với liên minh dân chủ quốc tế

Việt Nam phải công khai tuyên bố chọn “Trật tự Tự do” thay vì đứng lưng chừng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Chúng Ta Phải Làm Gì?

Là người tranh đấu cho một Việt Nam tự do, dân chủ và thịnh vượng, chúng tôi sẵn sàng hợp tác chiến lược với bất kỳ ai trong hệ thống hiện hành nếu họ có tầm nhìn và dũng khí thực hiện cải cách. 

Không phải để chia quyền, mà để cùng nhau mở ra một con đường mới.

Chúng tôi đề xuất:

1. Thành lập “Ủy ban Đối thoại Cải cách Việt Nam” – với đại diện từ các tổ chức chính trị đối lập, trí thức trong nước và quốc tế, nhằm chuẩn bị một lộ trình hòa bình cho cải cách thể chế.

2. Gặp gỡ với các đại diện cải cách trong nội bộ ĐCSVN, đặc biệt nếu ông Tô Lâm thực sự mong muốn thay đổi hướng đi đất nước.

3. Đệ trình White Paper cải cách thể chế đến Nhà Trắng và các cơ quan hoạch định chính sách Mỹ, như một tín hiệu rằng: có một lực lượng sẵn sàng làm việc, xây dựng, chứ không chỉ phá bỏ.

Việt Nam Không Còn Nhiều Thời Gian

Thế giới đang thay đổi. Trung Quốc đang vào thế siết chặt. Châu Âu và Mỹ đang tái cấu trúc chuỗi cung ứng. 

Nếu Việt Nam không dám chọn lựa ngay lúc này, chúng ta sẽ lại một lần nữa bỏ lỡ cơ hội lịch sử, như từng bỏ lỡ năm 1945, 1954, 1975, 1989 và 1991.

Tô Lâm có thể gặp Trump. Nhưng ông thực sự đang gặp “VẬN MỆNH” của dân tộc. Và nếu ông dám chọn con đường đúng, ông sẽ không đơn độc.

Vũ Đức Khanh 

*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Diễn Đàn Thế Kỷ.