Vũ Đức Khanh: Macron tại Shangri-La Dialogue 2025: Tự Chủ Chiến Lược và Vị Thế Việt Nam Trong Thế Giới Đa Cực

Bài học cho Việt Nam từ lời kêu gọi xây dựng các liên minh mới trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự chuyển dịch quyền lực sâu sắc và nhanh chóng, khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trở thành trung tâm cạnh tranh chiến lược quyết liệt giữa các siêu cường. 

Diễn đàn Shangri-La Dialogue 2025 vừa diễn ra không chỉ là nơi các nhà lãnh đạo an ninh khu vực trao đổi quan điểm mà còn là diễn đàn để định hình tương lai hòa bình và ổn định khu vực. 

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong bài phát biểu khai mạc Diễn đàn Đối thoại Shangri-La lần thứ 22, diễn ra tối 30/05 tại Singapore đã gửi gắm một thông điệp ngoại giao mang tính chiến lược sâu sắc, phản ánh ý chí tìm kiếm sự cân bằng giữa các cường quốc và tôn trọng chủ quyền quốc gia. 

Đối với Việt Nam, đất nước đang trên con đường phát triển mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng, thông điệp này không chỉ là lời nhắc nhở mà còn mở ra cơ hội và thách thức đòi hỏi sự tỉnh táo, chủ động và chiến lược rõ ràng để khẳng định vị thế quốc gia trong thế giới đa cực hiện nay.

Macron và Tự Chủ Chiến Lược: Hướng tới “Con Đường Thứ Ba”

Phát biểu tại Shangri-La Dialogue, Tổng thống Macron nhấn mạnh rằng thế giới không thể chỉ bị chia thành hai cực Mỹ – Trung với “logic bloc” ngày càng đe dọa hòa bình và ổn định. 

Ông kêu gọi xây dựng “những liên minh mới” đa dạng, dựa trên tôn trọng chủ quyền, luật pháp quốc tế và sự tôn trọng lẫn nhau – một “con đường thứ ba” để thoát khỏi sự đối đầu gay gắt. 

Đây là thông điệp mang tính hiện thực chính trị (realism) nhưng vẫn cố gắng duy trì giá trị phổ quát của tự do và pháp quyền, một sự kết hợp mà ông gọi là “universalist realism” (chủ nghĩa hiện thực phổ quát).

Tuy nhiên, điều khiến bài phát biểu trở nên có sức nặng hơn không chỉ là lời kêu gọi xây dựng đa phương, mà còn là sự tự nhận thức rõ ràng về giới hạn của Pháp – một cường quốc trung bình, không có sức mạnh quân sự hay kinh tế vượt trội tại khu vực này. 

Macron thể hiện sự khiêm tốn chiến lược nhưng không từ bỏ khát vọng đóng góp vào trật tự thế giới dựa trên luật lệ và đối thoại. 

Điều này mở ra bài học quan trọng cho Việt Nam – một quốc gia không phải cường quốc nhưng có thể đóng vai trò kiến tạo nếu biết phát huy điểm mạnh của mình trong hệ thống đa phương.

Việt Nam giữa Cơ hội và Thách thức: Giữa Đảng và Nhân Dân

Điều cần làm rõ, trước khi bàn đến vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế, là sự phân biệt giữa Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) – với chính sách và đường lối hiện tại – và nhân dân Việt Nam, vốn có truyền thống yêu nước, tinh thần tự do, và khát vọng dân chủ sâu sắc. 

Trong khi ĐCSVN vẫn duy trì chính sách đối ngoại cân bằng giữa các cường quốc nhưng cũng chịu nhiều chỉ trích về quyền con người và dân chủ, thì nhân dân Việt Nam với lớp trẻ năng động đang khao khát sự thay đổi và hội nhập sâu rộng hơn.

Việt Nam cần chủ động tận dụng vị trí chiến lược của mình trong khu vực, phát huy sức mạnh mềm từ văn hóa, lịch sử, và mối quan hệ đa phương đang ngày càng được mở rộng. 

Bước đi cụ thể phải bao gồm cải cách nội bộ nhằm thúc đẩy tự do, minh bạch, tôn trọng pháp quyền, dân chủ và phát triển xã hội dân sự – những yếu tố nền tảng để nâng cao uy tín và vị thế quốc tế, phù hợp với thông điệp của Macron về tôn trọng chủ quyền và luật pháp quốc tế.

Chỉ khi Việt Nam “thống nhất trong đa dạng” – vừa bảo vệ độc lập chủ quyền, vừa mở rộng quan hệ đối tác dựa trên luật lệ – thì mới thực sự có thể đóng vai trò “cầu nối” và thành viên tích cực trong các liên minh mới của khu vực.

Tầm Nhìn Chiến Lược cho Khu Vực: Hòa Bình, Tự Chủ và Phát Triển Bền Vững

Macron đề xuất một tầm nhìn cho Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương không chỉ là cạnh tranh quyền lực mà còn là hợp tác vì hòa bình, tự chủ chiến lược và phát triển bền vững. 

Ông nhấn mạnh vai trò của các thể chế đa phương – như ASEAN, Liên minh Châu Âu – để cùng đối phó với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh mạng, và các mối đe dọa phi truyền thống khác.

Việt Nam với vai trò thành viên tích cực của ASEAN, cùng cam kết Paris về khí hậu và các sáng kiến phát triển xanh, cần đặt trọng tâm phát triển các mối quan hệ đa phương bền vững, thúc đẩy hợp tác khoa học – kỹ thuật, và tăng cường năng lực quốc phòng không nhằm mục đích đối đầu mà là bảo vệ chủ quyền và hòa bình. 

Lời kêu gọi của Macron cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm chia sẻ gánh nặng trong việc duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và giá trị phổ quát. 

Khu vực không thể trông chờ vào sức mạnh đơn lẻ của một cường quốc, mà cần một hệ thống liên kết đa chiều, công bằng và hiệu quả – điều mà Việt Nam hoàn toàn có thể đóng góp nếu xây dựng được chiến lược ngoại giao sâu sắc và nội lực vững chắc.

Việt Nam và Phép Thử Của Thời Đại

Tổng thống Macron, qua bài phát biểu tại Shangri-La Dialogue, đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về sự cần thiết của tự chủ chiến lược, đa phương hóa quan hệ và xây dựng các liên minh mới trong một thế giới đa cực, bất định. 

Đó là một lời kêu gọi thực dụng nhưng vẫn giữ vững giá trị phổ quát về luật pháp và chủ quyền.

Việt Nam, trên con đường phát triển và hội nhập, cần nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình, không chỉ là “người chơi” thụ động mà là “người kiến tạo” chủ động trong trật tự khu vực mới. 

Điều này đòi hỏi sự cải cách sâu sắc nội tại, tăng cường tính minh bạch và đối thoại trong nước, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau và cam kết thực chất.

Như Khổng Tử từng khuyên, “Dĩ đức báo oán” (Lấy đức mà báo oán) – “Nếu lấy oán báo oán thì oán đấy chất chồng. Nếu lấy đức báo oán thì oán đấy tiêu tan”, chính nghĩa và đạo lý luôn là nền tảng lâu dài cho sự thịnh vượng và hòa bình. 

Trong thời đại biến động, bài học đó càng trở nên sống động và cần thiết cho Việt Nam và cả khu vực.

Vũ Đức Khanh

03/06/2025