Trong thời đại số hóa, khi tin tức lan truyền…
Lam Nguyên: Đào Hoa Khê của Trương Húc
Đào Hoa khê 桃 花 溪 của Trương Húc 張 旭
Đào Hoa Khê
Ẩn ẩn phi kiều cách dã yên,
Thạch ky tây bạn vấn ngư thuyền.
Đào hoa tận nhật tùy lưu thủy,
Động tại thanh khê hà xứ biên?
Trương Húc
桃 花 溪
隱 隱 飛 橋 隔 野 煙
石 磯 西 畔 問 漁 船
桃 花 盡 日 隨 流 水
洞 在 清 溪 何 處 邊?
張 旭
Dịch thơ 1:
Suối Hoa Đào
Cách tục phi kiều thăm thẳm cao
Gặp ông ngư phủ hỏi đường vào
Suốt ngày đào rụng theo dòng nước
Bên suối trong veo động phía nào.
Bùi Khánh Đản & Đỗ Bằng Đoàn
Dịch2:
Suối Hoa Đào
Thấp thoáng cầu treo cách khói đồng,
Bờ tây ghềnh đá hỏi ngư ông.
Hoa đào trôi mãi theo dòng nước;
Động ở bên nào mé suối trong?
Khương Hữu Dụng
Dịch 3:
Suối Đào Hoa
Thoáng khói mờ treo bóng chiếc cầu,
Bờ tây ghềnh đá hỏi thuyền câu.
Hoa đào sớm tối theo dòng chảy,
Suối nước trong xanh, động mãi đâu.
Viên Thu
Dịch 4:
Khe Hoa Đào
Ẩn hiện cầu cao cách khói đồng,
Phía tây đá nổi hỏi thuyền ông.
“Hoa đào trôi mãi trên dòng nước,
Động cũ nơi nào mé suối trong?”.
Trương Đình Tín
Trương Húc 張 旭, tự là Bá Cao 伯 高 quê ở Tô Châu đất Ngô, hay uống rượu, chữ viết rất đẹp! Vào đời vua Đường Huyền Tông 唐 玄 宗 (713- 756) thi sĩ họ Trương giữ chức quan úy quận Thường Thục. Khi uống rượu say nhảy múa quay cuồng rồi mới hạ bút viết, lúc tỉnh dậy tự nhận mình là Thần bút! Đôi khi lại dúi đầu vào chậu mực mà nguệch ngoạc thành chữ rất hay. Nhà thơ Cao Thích tặng họ Trương bài thơ có câu:
Hứng lai thư tự thánh 興 來 書 自 聖
Túy hậu ngữ vưu điên 醉 後 語 尤 顛
Cụ Đỗ và cụ Đoàn dịch:
Hứng viết coi như Thánh
Rượu say nói tựa Điên.
Đào Hoa Khê: Suối Đào Hoa vì bên khe suối rất nhiều hoa đào. Vào đời vua Tấn Vũ Đế (277- 290), có một người ngư phủ ở tỉnh Hồ Nam bơi thuyền đã lạc vào khe núi. Cửa hang mở rộng thấy sáng sủa, lại thấp thoáng có bóng người. Người chài lưới chợt nhìn thấy nhà cửa san sát trên giải đất bằng phẳng, ao sâu ruộng đẹp và những cây chuối, cây cau, cây chè; đường lối sạch sẽ, xa nghe tiếng chó sủa, gà gáy! Người trong động rất hiếu khách nên đã mời ngư phủ này vào nhà. Rồi kể rằng: Từ đời tổ tiên họ, thấy nhà Tần tàn bạo nên lánh Tần mà vao động ở! Nơi đây khe suối phản ánh màu ráng trời rất đẹp. Tương truyền đời Đông Tấn 東 晋,thi sĩ Đào Uyên Minh 陶 淵 明 từng viết bài “ Đào Hoa Nguyên Ký 桃花 源 記” nổi tiếng! Họ Đào tả bối cảnh, còn thi sĩ Trương Húc 張 旭 thì lại miêu tả cảnh Đào Hoa Khê, đây là ám dụng cảnh sắc; cấu tứ uyển khúc, tình thú thật là thâm xa, một bức họa cảnh thắm nồng.
Câu : “Ẩn ẩn phi kiều cách dã yên 隠 隠 飛 橋 隔野烟”, khởi bút đưa người đọc vào thắng cảnh, khói mây lãng đãng nhìn qua thấy chiếc cầu cao lờ mờ, khi ẩn khi hiện; tựa như có như không! Cảnh giới u thâm thần bí; làm cho ta có cảm giác mông lung như nhập vào Tiên cảnh! Chiếc cầu giữa khói đồng như động như tĩnh. Một chữ “Cách 隔” tỏ rõ 2 cảnh vật tương ánh, dung thành “nghệ thuật chỉnh thể 兿 術整 體”. Ta có thể nói Thi nhân họ Trương 張 tự nhập vào nước khe dung hợp rực rỡ vậy! Hai chữ “ thạch ky 石 磯 ” nghĩa là bên dòng suối đột xuất một hòn đá lớn mà trong câu Thạch ky tây bạn vấn ngư thuyền 石 磯 西 畔 問 漁 船, đây là thi nhân tự nhập vào sơn thủy thấy tình thái của nhân vật.
Nói tóm lại, Đào Hoa Nguyên 桃 花 源, có thể chỉ là “hư cấu” nhưng mà “thiên chân hữu thú 天 真 有 趣”. Cho nên ta thấy rõ dụng ý của Thi sĩ Trương Húc 詩 士 張 旭 khi hạ bút thần tài ở 2 câu kết :
Đào hoa tận nhật tùy lưu thủy 桃 花 盡 日 隨 流 水
Động tại thanh khê hà xứ biên? 洞 在 清 溪 何 處 邊 ?
Mà nhà phê bình đời nhà Thanh bên Tàu là Kim Thánh Thán 金 聖嘆 (…? – 161) đời vua Thanh Thái Tổ. Ông tên là Thái, họ Trương, sau đổi thành họ Kim, tên Vi, một tên khác là Nhân Thụy. Và hiệu của ông là Thánh Thán 聖 嘆 người Trường Châu. Người đương thời và tới ngày nay cũng chưa rõ ông sinh năm nào, chỉ biết năm Kim Thánh Thán mất vào năm thứ 18 niên hiệu Thuận Trị! Ông từng khen những thi nhân hữu tài bằng câu : “Bút mực khác lạ là một điều hiếm thấy trong hàng Bút Mặc Hàn Lâm”. Chúng tôi mạo muội mượn dùng câu này của họ Kim 金 để nói lên lòng ngưỡng mộ sâu sắc đối với bài thơ Đào Hoa Khê 桃 花 溪 của Thi sĩ Trương Húc 張 旭!
Lam Nguyên 藍 源
Seattle, đêm nhớ Suối Dâu ở Pleiku, Việt Nam!
