Nguyễn Tiến Cường: Dự đoán tình hình thế giới năm 2025 với việc ông Trump trở lại Tòa Bạch Ốc
Tổng Thống Donald Trump, từ ngày 20.01.2025 sau khi chính thức bắt tay vào việc ở nhiệm kỳ 2, đã ký hơn 200 sắc lệnh hành pháp – một số trong đó đã vượt qua Hiến pháp 1776 như tước bỏ quyền công dân (Citizenship) của những đứa trẻ sinh ra trên đất Mỹ nếu cha mẹ chúng là người nhập cư bất hợp pháp.
Bên cạnh đó là những sắc lệnh gây ảnh hưởng nặng nề đến môi trường, khí hậu, tình trạng dịch, bệnh toàn thế giới…Mỹ đã rút khỏi Tổ Chức Y Tế Thế Giới WHO (World Health Organisation), Hiệp Định Khí Hậu Paris, khuyến khích khai thác dầu đá phiến trong nước, hủy bỏ chương trình Công Bằng, Hòa Nhập, Tiếp Cận DEI (Diversity, Equity, Inclusion) trong chính quyền liên bang.
Những sắc lệnh do ông Trump đã ban hành trong nhiệm kỳ 2 sẽ tác động, ảnh hưởng ra sao trên toàn thế giới?
Trong những tuần lễ vừa qua, trước khi ông Trump nhậm chức, Nga đã tấn công bằng hỏa tiễn các cơ sở hạ tầng, sản xuất điện, khí đốt của Ukraine nhằm mục đích gây khó khăn cho người dân Ukraine dưới thời tiết lạnh lẽo băng giá của mùa đông.
Trong lúc đó ông Trump viết trên mạng Truth Social vừa chỉ trích Putin là đang phá hủy nước Nga nhưng đồng thời khen tặng Putin là thông minh, người Nga là một dân tộc hiền lành, tốt đã giúp Mỹ chiến thắng thế giới thứ hai. Trump cũng tuyên bố sẽ đánh thuế nhập cảng mạnh mẽ lên háng hóa của Nga nhập vào Mỹ nếu Putin không tìm cách ngưng cuộc chiến (sic).
Việc ông Trump đe dọa áp thuế lên hàng hóa của Nga nhập vào Mỹ để Nga buộc lòng chấm dứt xâm lược Ukraine chỉ là trò hề, Trump chỉ diễu cho vui bởi ai cũng biết Nga chẳng nhập gì quan trọng hay có giá trị kinh tế, kỹ thuật, công nghệ cao vào Mỹ bởi 2 nước vẫn đang còn nằm trong diện thù địch. Tông giá trị hàng hóa của Nga nhập vào Mỹ chỉ khoảng 2 tỷ $.
Một sắc lệnh hành pháp khác ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều nước trên thế giới là ngưng tất cả các khoản viện trợ cho nước ngoài trong 90 ngày, ngoại trừ Israel. Sắc lệnh này gần như ép buộc Ukraine nên ký hiệp ước ngưng bắn với Nga bằng cách…buông súng đầu hàng, nhượng đất cho Nga.
Bên cạnh đó, tuyên bố của ông Trump kêu gọi Canada trở thành tiểu bang 51 của Mỹ ban đầu được đánh giá là lời nói đùa của Trump nhưng càng ngày Trump càng có vẻ bộc lộ ước muốn thật sự của mình khi đem chuyện thuế quan tăng 25% ra để vừa hăm dọa vùa kêu gọi người dân Canada ủng hộ ý kiến này. Tất nhiên hầu hết lãnh đạo cũng như người dân Canada quyết liệt phản đối ước muốn của Trump.
Nước láng giềng Mexico hiện đang triển khai xây dựng các trại tạm trú ở biên giới Mễ-Mỹ cho người dân của họ bị Mỹ trục xuất trở lại khi nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ. Trong lúc đó, ngành nông nghiệp của California đang gặp khó khăn khi không còn người làm việc. Đã có 4 chuyến bay C 17 chở dân Mexico nhập cảnh bất hợp pháp vào Mỹ bị trao trả cho Mexico.
Đi xa hơn, lính đặc nhiệm của cơ quan ICE (Immigration and Customs Enforcement) đã tổ chức hành quân rộng lớn ở những tiểu bang hầu hết là xanh do đảng Dân Chủ nắm quyền như New Jersey, New York, Massachusetts, California…để tìm bắt di dân lậu, trục xuất về nguyên quán. Sẽ có không ít người Việt bị ảnh hưởng. Hiện có khoảng 76.000 người Việt sống bất hợp pháp trên nước Mỹ.
Theo một số chủ nông trại ở các tiểu bang này, lực lượng ICE đang truy lùng dân nhập cư bất hợp pháp khiến cho khoảng 75% dân lao động Mexico ở các nông trại đã bỏ trốn vì sợ bị lực lượng của Cơ Quan Di Trú và Hải Quan ICE bắt được, trả về Mễ.
Nhưng ngay cả những người da mầu nhập cư hợp pháp, có giấy tờ hợp lệ hoặc đã trở thành công dân Mỹ vẫn bị xét hỏi, kiểm soát căn cước ID (Identify), bị hạch hỏi, làm khó dễ.
Song song với chuyện thuế quan, trục xuất di dân bất hợp pháp, ý tưởng giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama của Trump càng ngày càng quyết liệt. Trump từng tuyên bố sẽ không loại trừ biện pháp quân sự để lấy lại quyền kiểm soát kênh đào này. Bên cạnh đó việc đòi mua lại hòn đảo Greenland của Denmark cũng đang gây rắc rối cho quan hệ 2 nước. Mỹ và Denmark đều là thành viên của NATO, nếu Trump dùng quân sự để thôn tính Greenland, chưa biết chuyện gì sẽ xẩy ra.
Những tuyên bố của ông Trump về Greenland, Kênh đào Panama đã mở ra một chương mới về trật tự thế giới, đó là các nước lớn, đông dân, kinh tế phát triển, quân sự hùng mạnh có thể đem quân đi chiếm đóng, xâm lăng các nước khác.
Khi số phiếu ngang ngửa 50/50 của Thượng viện, Phó Tổng Thống J.D. Vance đã phải dùng phiếu quyết định của mình, chuẩn thuận cho ông Pete Hegseth trở thành Bộ Trưởng Quốc Phòng trong 4 năm cai trị của Trump. Đây có thể sẽ là bộ trưởng quốc phòng ngoan ngoãn nhất trong nhiệm kỳ Trump II, sẽ vâng lời Trump tuyệt đối bởi bản thân Hegseth có rất nhiều lem nhem về tiền bạc, rượu chè, quấy rối tình dục…
Với Pete Hegseth, việc sử dụng quân đội để chiếm Greenland, kênh đào Panama của Trump không còn gặp trở ngại. Nhưng ếu ông Trump quyết định giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama, chiếm Greenland bằng vũ lực, Mỹ, Âu Châu sẽ lấy quyền gì để lên án, chỉ trích hay ngăn chận Nga chiếm Ukraine, Trung Cộng chiếm Đài Loan, xâm lăng Việt Nam?
Ở Châu Á, Tập Cận Bình tuyên bố là việc thống nhất Đài Loan với mẫu quốc China là không gì có thể ngăn chận được. Cho đến nay họ Tập chưa thực hiện điều này vì còn e ngại Mỹ sẽ can thiệp. Tuy nhiên khi Trump đe dọa (có thể) sẽ chiếm lại kênh đào Panama, Greenland của Đan Mạch bằng quân sự nếu không đạt được thỏa thuận ngoại giao sẽ tạo thêm cơ hội, lý do cho ông Tập Cận Bình dùng quân sự thống nhất Đài Loan. Ông Tập chỉ còn chờ Trump ra tay dùng quân đội chiếm kênh đào Panama và Greenland là sẽ hành động như vậy với Đài Loan.
Để khẳng định quyết tâm, giữa tháng 12.2024, ông Tập đã cho tổ chức một cuộc tập trận lớn nhất trong vài chục năm qua với 90 tàu chiến, tàu tuần duyên đã diễn ra chung quanh bờ biển Taiwan. Cuộc tập trận diễn ra với những màn tấn công các tàu chiến, phong tỏa bờ biển…
Phản ứng trước cuộc thị uy này, Tổng Thống Đài Loan Lại Thanh Đức (Lai Ching-te) đã tuyên bố rằng “Đài Loan sẵn sàng trao đổi với Trung Quốc trong tinh thần tôn trọng và bình đẳng”. ” Tuy nhiên Lai không tin tưởng vào thiện chí của Tập Cận Bình.
Đài Loan là điểm xung đột quyền lợi giữa Mỹ và Trung Quốc ở Á Châu và biển Nam Hải. Với tham vọng của Tập Cận Bình cộng với tính khí bất thường của Trump, bốn năm tới Đài Loan có thể sẽ là nơi châm ngòi cho cuộc thế chiến thứ 3 khi Tập Cận Bình luôn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ tách rời của Trung Quốc và ông Lại Thanh Đức là một kẻ ly khai.
Trump cũng đe dọa sẽ rút khỏi NATO nếu những yêu cầu về vấn đề đóng góp ngân sách của Trump không được đáp ứng. Chuyện gì xẩy ra nếu Mỹ rút khỏi NATO? Không ai biết chắc là Putin có xua quân tấn công các nước Liên Âu khi quân đội Mỹ rời khỏi các căn cứ của họ nằm ở Âu Châu hay không?
Ở Trung Đông, cuộc chiến giữa Israel và Hamas đã tạm ngưng, hiệp ước ngưng bắn đã được ký kết, một số con tin đã được 2 bên trao trả, tuy nhiên không có gì bảo đảm tiếng súng sẽ ngưng hẳn trong những ngày tới.
Sau gần 500 ngày của bạo lực và tàn phá, hàng triệu người Palestine ở GAZA vẫn đang đối mặt với nạn đói trong tình trạng sức khỏe kiệt quệ. Họ đang trông chờ lương thực, nhu yếu phẩm, thuốc men…Một số viện trợ lương thực, thuốc men đã được gấp rút chuyển vào khu vực nhưng hiệp ước ngưng bắn cũng không nói rõ, ai sẽ có quyền kiểm soát khu vực này. Điều này gây ra khó khăn, trở ngại vô cùng lớn cho việc cứu giúp người dân Palestine.
Chính phủ Israel chưa hề từ bỏ ý định chiếm toàn bộ dải Gaza, Netanyahu cương quyết bác bỏ, không chấp thuận cho Hamas quyền kiểm soát giải GAZA với lý do là Hamas sẽ dùng vùng đất này để lập căn cứ, huấn luyện chiến binh chống lại Israel. Chính quyền của Netanyahu thỏa thuận ngưng bắn với Hamas chỉ để tập trung sức mạnh đối phó với Iran, Lebanon và Hezbollah.
Giải GAZA sau 15 tháng chiến tranh trở thành một vùng đất không thể cư ngụ được, cần rất nhiều sự tái thiết để người dân Palestine có thể trở về sinh sống. Bom đạn, hỏa tiễn, xe tăng của Israel đã san bằng gần như toàn bộ giải GAZA. Những con đướng quan trọng, hệ thống nước, điện, nhà ở, bệnh viện…đã bị phá hủy hoàn toàn.
Bên cạnh đó, một thảm kịch khác đang bị lãng quên, cuộc nội chiến ở Sudan- đông bắc Phi Châu bắt đầu từ tháng tư năm 2023, gây ra làn sóng tị nạn cả chục triệu người. Quốc gia rộng gần 1,9 triệu km² chỉ có khoảng 48 triệu dân K 25,6 triệu người (1/2 dân số) đang bị nạn đói de dọa. Chẳng thấy cường quốc nào lên tiếng, Mỹ và các nước Âu Châu không có quyền lợi gì ở đất nước này nên chuyện không nước nào quan tâm đến Sudan là chuyện dễ hiểu.
Sau một loạt khủng bố các tòa Đại sứ Mỹ ở Nairobi, Kenya, Tansania năm 1998, Tổng Thống Bill Clinton đã đưa Sudan vào danh sách các nước khủng bố. Mãi 22 năm sau, cuối nhiệm kỳ trước của Tổng Thống Donald Trump (12.2020), Sudan mới được lấy tên ra khỏi các nước khủng bố.
Thế giới sẽ như thế nào trong năm 2025 và những năm tới khi các luật lệ, định chế quốc tế lâu đời không còn được tôn trọng, khi các cường quốc hoặc chỉ nghĩ đến quyền lợi của nước mình hoặc sẽ dùng sức mạnh kinh tế, quân sự để chèn ép các nước nhỏ yếu hơn?
Nguyễn Tiến Cường
********
Tham khảo:
https://www.newsweek.com/trump-us-troops-europe-nato-2019728
https://newrepublic.com/post/190555/donald-trump-immigration-deportations-farm-workers
https://www.abc.net.au/news/2025-01-23/what-is-the-panama-canal-why-does-trump-want-it/104845758
https://www.bpb.de/themen/kriege-konflikte/dossier-kriege-konflikte/54699/sudan
https://www.fox13seattle.com/news/trump-president-migrant-raids-states
https://www.zdf.de/nachrichten/politik/ausland/wiederaufbau-gaza-israel-nahost-100.html
https://www.migrationpolicy.org/article/vietnamese-immigrants-united-states