Song Thao: Di động

Ngày 20/9/2024 vừa qua, Apple tung ra chiếc iPhone 16, dân chúng náo động lên. Dân chúng tôi nói đây là con em của chúng tôi. Chúng chờ và đổi iPhone mỗi khi Apple có động tĩnh. Apple đã gây ra một chứng nghiện mà tuổi trẻ năng nổ tham gia, nếu không thì thua em kém chị. Nói theo ngôn ngữ thời đại, đây là một loại “cuồng”. Người có lợi không phải là người bỏ tiền ra chạy theo con số của từng đợt iPhone mà là những bậc cha mẹ như chúng tôi. Cứ vớt vát phôn cũ do chúng thải ra cũng là niềm vui. Niềm vui không tốn xu teng nào.

Facebook hay YouTube là chốn “khoe” iPhone. Người ta thi nhau “đập hộp” chiếc iPhone mới. Cũng lạ, có nhiều nhà sản xuất điện thoại di động, bám sát theo Apple như Samsung chẳng hạn. Chiếc phôn tay của Samsung cũng xịn xò không kém. Chú em và con trai tôi khá rành về điện tử nhất định không bao giờ xài iPhone. Vừa mắc vừa rắc rối điều hành hơn. Vậy sao chẳng thấy ai “đập hộp” phôn Samsung cả. Có lẽ Samsung không có hộp!

iPhone là ma mới trong ngành phôn tay. Chiếc iPhone đầu tiên trình làng vào tháng 6/2007 nhưng đã được cha đẻ của nó là Steve Jobs quảng cáo từ tháng giêng cùng năm. Ông biết cách nắn gân thị trường khiến iPhone được người ta chú ý tới. Chuyện này khỏi phải ngôn. Ông đã từ tay trắng vươn lên. Năm 1976, Steve Jobs mới 21 tuổi, đã bán chiếc xe van cũ Volkeswagen với giá 1.300 đô và bạn ông, Steve Wozniak, bán chiếc laptop Hewlett-Packard được 500 đô. Đó là vốn ban đầu để lập nên Apple. Họ dùng nhà để xe của bố ông Steve Jobs làm văn phòng công ty. Chỉ bốn năm sau, năm 1980, Apple đã được đưa lên thị trường chứng khoán với giá trị thị trường lên tới 1,2 tỷ đô. Chỉ trong một ngày, giá trị vọt lên 1,8 tỷ đô. Sau khi tung ra thị trường chiếc iPhone 4S, Steve Jobs lìa đời vào ngày 5/10/2011. Thế giới điện tử xôn xao với cái chết vào năm 56 tuổi của bậc kỳ tài trong ngành. Người ta nghĩ khi qua thế giới bên kia, Steve Jobs vẫn sẽ là một kỳ tài bằng nhiều câu chuyện. Chẳng hạn như Steve sẽ giúp thánh Peter trong việc lập sổ sách trên thiên đàng. Thánh Peter không còn luộm thuộm với từng chồng giấy tờ mà hồ sơ tiên quốc sẽ được Steve giúp cho vào computer hết. Chẳng hạn như các nhà chế đồ hàng mã tung ra hàng mới là chiếc iPhone để đốt xuống âm phủ cho người thân quá cố vì dưới đó đã có Steve Jobs set up và sửa chữa!

Một tay tổ khác đã để nhiều dấu ấn cho iPhone tại Apple là ông Gerard Richard Williams. Cái tên này nghe quen quen. Đó là ông tỷ phú, chồng của cô ca sĩ Bích Tuyền bị Đàm Vĩnh Hưng kiện đang gây xôn xao dư luận. Ông làm việc cho Apple trong gần chục năm, từ năm 2010, đứng đầu bộ phận thiết kế con chip Apple A7 cho iPhone bắt đầu từ iPhone 5S. Con chip nhỏ này khi xuất hiện đã làm kinh ngạc giới chuyên môn và đưa iPhone lên hàng bá chủ của điện thoại di động. Sau khi rời Apple, ông thành lập công ty Nuvia, chuyên chế tạo các con chip được dùng trong các điện thoại không phải là iPhone. Không lâu sau khi thành lập, Nuvia đã được hãng chế tạo chip lớn nhất thế giới Qualcomm mua với giá 1,4 tỷ. Ông Gerard Williams leo vào hàng ngũ các tỷ phú. Một ông tỷ phú rất văn nghệ, từng nhiều lần xuất hiện trên sân khấu với áo dài, hát nhạc Việt rất tới.

iPhone mới chỉ có từ năm 2007 nhưng chiếc điện thoại di động đã có từ trước đó khá lâu. Ngày 3/4/1973, Martin Cooper đứng trước khách sạn Hilton trên Đại lộ số 6 ở Manhattan, thành phố New York, tay ôm một “cục gạch” nặng hơn 1 ký. Ông bấm số và gọi cho ông Joel Engel đang ở Murray Hill, tiểu bang New Jersey, cách đó khoảng 30 dặm. Ông Martin Cooper còn nhớ như in giây phút lịch sử đó: “Tôi bấm vào số máy bàn của Joel Engel  rồi nói: ‘Chào Joe, Marty Cooper đây’. Bên kia chào lại: ‘Chào Marty’. Tôi bèn nói ngay: ‘Tôi đang gọi cho anh bằng chiếc điện thoại di động, di động thực sự, điện thoại di động cầm tay’. Đầu dây bên kia im lặng hồi lâu. Tôi đoán là cậu ta tức điên lên. Nhưng rồi cậu ta cũng tỏ ra nhã nhặn và chúng tôi kết thúc cuộc gọi”. Cuộc gọi chỉ giản dị có vậy nhưng đó là cuộc gọi điện thoại di động đầu tiên trên thế giới. Tại sao bên nghe lại tức tối? Vì họ là đối thủ cạnh tranh nhau. Ông Martin Cooper lúc đó đang làm cho Motorola, một công ty nhỏ và Joel Engel làm cho Bell Labs, một công ty lớn. Hai bên ganh đua nghiên cứu về điện thoại di động. Martin Cooper đã về tới đích trước. Cú khoe cuộc gọi di động đầu tiên là cú chọc quê của anh chàng tý hon gửi cho anh chàng khổng lồ. Ông hớn hở cho biết: “Họ là công ty lớn nhất thế giới, còn chúng tôi là một doanh nghiệp nhỏ ở Chicago. Họ không nghĩ chúng tôi đã hoàn tất được một thứ rất quan trọng như vậy”.  “Cục gạch” biết nghe biết nói đầu tiên mà Martin Cooper sử dụng là chiếc điện thoại ban sơ Motorola DynaTAC 800X, nặng tới 1 ký, dài tới 25,4 phân. Mỗi lần sạc pin phải mất 10 tiếng và chỉ sử dụng được có 35 phút. Khi thực hiện cuộc gọi đầu tiên này, Motorola đã phải thiết lập một trạm thu phát đặt trên nóc tòa cao ốc Burlington Consolidated, nay là tòa nhà Alliance Capitol Building.

Dân chúng tuy háo hức với cái máy alô tiện dụng này nhưng phải dài cổ chờ cho tới 11 năm sau, năm 1984, Ủy Ban Truyền Thông Liên Bang Hoa Kỳ (Federal Communications Commission) mới cấp phép cho công ty DynaTAC bán ra thị trường chiếc điện thoại đầu tiên. “Cục gạch” này đã được làm nhẹ từ 1 ký xuống còn 794 gram, dài 25,4 phân. Mỗi lần sạc đầy pin chỉ sử dụng được 60 phút. Vài năm sau tôi đã được thấy tận mắt chiếc điện thoại này do một tên bạn đồng nghiệp da màu sử dụng. Hắn giắt bên người như cảnh sát giắt bao súng, kềnh càng vẹo một bên sườn khi đi đứng. Mỗi lần phôn phải kéo cần antenne dài thòng ra. Thấy chúng tôi cười, hắn sừng sộ cho biết phải bỏ ra bạc ngàn mới mua được. Nay dò giá mới biết cục gạch này có giá 3.900 đô Mỹ. So với thời giá ngày nay khoảng 12 ngàn đô! Bèn phục ông bạn chịu chơi. Hãng Motorola đã bán được 8 triệu chiếc DynaTAC này.

Chiếc phôn tay đầu tiên này chỉ làm được một nhiệm vụ duy nhất là alô. Nhưng như thế cũng là phúc đức rồi. Từ nay cái  phôn không còn dính vào bàn nữa mà tung tăng khắp chốn. Chỉ phải cái vác nặng. Nhưng ông bạn tôi dân da màu, đô con, chuyện vác cái phôn nặng 794 gram là chuyện nhỏ. Không biết ông có dùng nó tới một thập niên không vì chiếc phôn sau này ngon lành hơn nhiều.

Đó là phôn Simon của IBM được trình làng vào năm 1993. Đây là chiếc smartphone, phôn thông minh hẳn hoi. Máy có màn hình cảm ứng LCD rộng 4,5 inch nhưng chưa có màu. Chỉ black & white. Ngoài chuyện alô, máy Simon có thể gửi hay nhận mail và có kèm theo cây viết stylus. Giá bán 899 đô.

Chuyện các anh chị đang yêu đương rất hay bấm trên điện thoại thông minh là tin nhắn SMS (Short Message Service). Đánh tin nhắn, gửi đi, người yêu ở xa nhận được liền, cứ như bá vai bá cổ nhau nhắn nhủ. Bản tin nhắn đầu tiên trên điện thoại do kỹ sư người Anh Neil Papworth gửi cho bạn là Richard Javis, nội dung chỉ vỏn vẹn có hai chữ: “Merry Christmas”. Khi đó mới là ngày 3/12/1992. Còn 3 tuần nữa mới tới Giáng Sinh. Chắc ông này nôn nóng gửi tin khi mới tìm ra “trò” mới.

Tin nhắn thường gọn gàng, đủ để chuyên chở lời nhắn, không phải là thư, càng không phải là thư tình. Sợ các cô các cậu lòng thòng tâm sự nên phải đặt ra giới hạn. Sau nhiều lần thử nghiệm bằng nhiều nội dung tin nhắn khác nhau, kỹ sư người Đức Friedhelm Hillebrand giới hạn chỉ 160 chữ.

Smartphone có thêm tính năng chụp hình vào năm 1997. Đây là công trình của kỹ sư người Pháp Philippe Kahn. Ông đã chụp bức hình đầu tiên trên điện thoại vào ngày 11/6/1997. Đó là bức hình cô con gái sơ sanh của ông tên Sophie. Phải 3 năm sau, các cô các cậu mới được hưởng tính năng thú vị này khi chiếc smartphone có ống kính chụp hình tên J-SH04 ra đời.

Điện thoại cầm tay thông minh ngày càng được cải tiến, hình hài được thu nhỏ lại, tính năng được thêm vào. Ngày nay hầu như không người nào, kể cả các nông dân trong các nước đang phát triển, không ra đường với chiếc điện thoại kè kè bên mình. Họ chọc chọc bấm bấm bất cứ nơi nào: trong nhà hàng, khi ngồi chờ trong các phòng mạch, trong trạm metro hay xe buýt, trên tàu trên xe. Kể ra không hết. Hình như khi còn thở là ngón tay còn hoạt động. Họ mằn mằn nối cuộc sống với cả thế giới. Chong mắt đọc thư, coi tin nhắn, coi hình, hỏi anh Google mọi chuyện đông tây kim cổ, rà Facebook, coi YouTube. Cả thế giới thu nhỏ trong màn hình càng ngày cũng càng  nhỏ.  Chiếc điện thoại nhẹ nhàng, xinh xắn có thể nằm gọn trong túi theo người dùng đi ta bà thế giới. Nó là người tình bé bỏng không rời của già trẻ lớn bé. Theo báo cáo của Liên Minh Viễn Thông Quốc Tế (International Telecommunication Union), một tổ chức của Liên Hiệp Quốc, vào năm 2022, 72% dân số thế giới từ 10 tuổi trở lên sở hữu ít nhất một chiếc điện thoại thông minh. Tại các nước giầu, dân có thu nhập cao, tỷ lệ này là 95%. Tại các nước dân có thu nhập thấp, tỷ lệ là 49%.

Với tỷ lệ dân số thế giới sử dụng điện thoại cao như hiện nay, người ta thấy cần phải tri ân người sáng chế ra điện thoại cầm tay: kỹ sư Martin Cooper. Ông sanh ngày 26/12/1928 tại Chicago, tiểu bang Illinois, dòng dõi Do Thái tỵ nạn từ Ukraine. Ông tốt nghiệp kỹ sư điện tại Illinois Institute of Technology (IIT) năm 1950. Ông gia nhập Hải quân và tham chiến tại Cao Ly. Sau khi giải ngũ vào năm 1954, ông làm cho Motorola. Năm 1957, ông tốt nghiệp cao học tại cùng trường IIT. Năm 2004, khi đã 76 tuổi ông mới nhận bằng Tiến Sĩ danh dự. Trả lời phỏng vấn của trang mạng Motherboard, ông khẳng định là từ nhỏ ông đã biết mình sẽ làm nghề kỹ sư điện vì tính ưa tò mò, cái chi cũng mày mò tháo ráp. Năm nay đã 95 tuổi, ông vẫn theo dõi sự tiến triển của điện thoại cầm tay thông minh.

Nói về điện thoại ngày nay, ông Martin Cooper cho rằng nhiều kỹ sư đang bị cuốn vào cái mà họ gọi là kỹ nghệ tiện ích, phần cứng, mà quên đi mục đích của kỹ nghệ là làm cho cưộc sống tốt hơn. Ông nói với AFP: “Mọi người quên điều đó, và tôi phải liên tục nhắc nhở họ. Chúng tôi đang cố gắng cải thiện trải nghiệm của con người. Đó là tất cả những gì kỹ nghệ hướng tới. Điện thoại bây giờ đã trở thành một phần mở rộng của con người…Mỗi thế hệ smartphone sẽ trở nên thông minh hơn. Con người cũng sẽ học cách sử dụng chúng một cách thông minh hơn”. Vẫn theo ông Martin Cooper, điện thoại cầm tay sẽ cách mạng hóa giáo dục và y tế. Một ngày nào đó, điện thoại sẽ được kết nối với một loạt cảm biến cơ thể, có khả năng phát hiện bệnh tật trước khi bệnh phát triển. Mới đây, tại Hội Nghị Di Động Quốc Tế (Mobile World Congress) họp tại Barcelona, Tây Ban Nha, ông nhìn về tương lai: “Thế hệ tương lai sẽ có điện thoại cấy dưới da tai của họ”. Điện thoại tương lai không cần phải sạc điện vì chúng sẽ lấy một số năng lượng nhỏ từ chính cơ thể con người. Cơ thể con người là bộ sạc hoàn hảo nhất vì nó có thể tạo ra năng lượng khi chúng ta ăn. Tầm nhìn của ông không viển vông vì trong thực tế, một số công ty trong đó có Neuralink đã thử nghiệm giao điện não – máy tính.

Hầu như không ai sống trên trái đất này mà không kè kè chiếc điện thoại di động bên người. Cha đẻ của chúng nói với Đài CNN: “Chúng tôi từng tưởng tượng một ngày nào đó, khi sanh ra bạn sẽ được chỉ định một số điện thoại. Nếu không tương tác với điện thoại bạn sẽ chết!”.

Cạnh những điểm cộng như trên, điện thoại di động cũng có những điểm trừ. Điểm trừ không phải do chính chiếc điện thoại ngày càng gọn gàng, xinh xắn, đẹp như một thứ trang sức mà ở cách con người dùng điện thoại. Có một thời, người ta phô trương điện thoại quá đáng. Vào tiệm ăn uống, điều đầu tiên là thả chiếc điện thoại trên bàn để…khẳng định. Điện thoại càng xịn, độ vênh của khuôn mặt càng lớn. Ngày nay trò này coi bộ xẹp dần. Có thể vì bệnh nghiện điện thoại đang tràn lan. Từ nhỏ tới lớn. Mấy đứa cháu tôi, chỉ vài tuổi quèn, vừa bỏ quấn tã, đã lướt điện thoại như máy. Bệnh nghiện điện thoại khiến cho người phát minh ra điện thoại di động phải lo lắng. Theo ông, con người đang trong giai đoạn “nhìn chằm chằm một cách vô thức vào điện thoại”. Có những người băng qua đường, mà vẫn chăm chú nghe điện thoại, bất kể  nguy hiểm. Theo một khảo sát trên ScienceDirect vào năm 2022, 14,4% bộ hành không chú ý tới giao thông khi băng qua đường. Nhóm nghiên cứu gọi hiện tượng này là “vấn đề an toàn giao thông mới nổi”. Mới nhưng chúng ta gặp hàng ngày. Sáng nay, khi lái xe trên khu Côte des Neiges, mấy chàng và nàng đi bộ băng ngang đường, mặc cho đoàn xe sốt ruột chờ hết người để di chuyển, tỉnh bơ khệnh khạng vừa băng qua đường vừa mằn mằn điện thoại.

Trong một lần xuất hiện trên chương trình “BBC Breakfast”, ông Cooper ngẩn người khi cô xướng ngôn viên dẫn chương trình cho biết cô đã dành khoảng 5 tiếng mỗi ngày trên điện thoại. Ông hỏi lại: “Thật hả? Cô thực sự dành 5 giờ mỗi ngày dùng điện thoại? Hãy sống cho đàng hoàng đi!”. Sau đó ông tiết lộ ông chỉ dành khoảng 5% thời gian trong ngày cho điện thoại di động.

Cha đẻ cell phone là người…lạc hậu. Theo một khảo sát của Statista vào năm 2021, 46% người Mỹ dành từ 5 tới 6 tiếng mỗi ngày cho điện thoại di động, 11% sử dụng điện thoại 7 tiếng mỗi ngày hoặc lâu hơn.

Bạn đừng hỏi tôi dành bao nhiêu giờ mỗi ngày cho smartphone, đó là một câu hỏi thiếu tế nhị!

Song Thao

Website: www.songthao.com