Sử thi Énéide, thi hào Virgile (70-19 trước JC) – Kiệt tác thời Đế quốc La Mã (Bài 10)

Trong lúc đó Olympe hội nghị,

Cha cõi Thần và Người gọi đến các thần.

Lâu đài Sao nhìn cõi trần,

Trại Troyen với quân vùng Latin,

Các thần ngồi trong phòng hai cửa,

Jupiter bắt đầu nói, mở lời :

« Tôn nghiêm toàn dân cõi Trời,

Vì sao tình cảm giờ thời đổi thay ?

Sao thù ghét làm các thần chia rẽ ?

Ta chối từ Italie đánh Troyen. 10

Vì sao ra nỗi bất đồng ?

Trái với bảo vệ ta truyền phán cho.

Lo sợ đẩy xua bên này bên khác,

Vũ khí đánh nhau gây nên cuộc nghịch thù.

Không nên vội vã chi đâu,

Thời gian lịch sử đánh nhau đến rồi.

Kẻ dũng cảm Carthage* xuyên Alpes đường mở.

Đánh đồi Roma, thảm họa kinh hồn.

Tranh chấp hận thù quyền hành,

Bây giờ hãy để việc thành tự nhiên. 20

Giờ hãy theo lời ta ra lệnh,

Hãy tán thành sở thích kết liên thôi. »

Jupiter nói ít lời,

Thần vàng Vénus đáp hơi dài dòng :

« Ôi ! Cha Thần Quyền năng Vĩnh cửu,

Cai trị cõi người và cõi thần,

(Chổ nào hổ trợ được chăng,

Mà chúng ta thể tuân vâng ý lời.)

Ngài thấy chăng Rutules xấc xược,

Ngài thấy chăng Turnus ngựa huy hoàng. 30

Chém giết cận chiến dã man,

Tung hô kiêu ngạo đặc ân Mars thần.

Quân Troyens trong tường thành thế thủ.

Dùng hào sâu tường lũy bảo vệ mình.

Thành hào máu đỏ đổ tuôn,

Énée vắng mặt thì không bao giờ.

Ngài cho phép họ vây thành tiến đánh,

Một lần thêm hăm dọa lũy thành Troie.

Họ còn mong viện quân lên,

Con Tydée* đến từ miền Arpi, 40

Muốn Troyens cơn tàn phá mới.

Muốn gây chính con thêm vết thương nào.*

Con gái Cha từng bị đâm lao.

Trần gian vũ khí đánh vào bị thương.*

Nếu Troyens đến Italie đó,

Không được Cha cho phép, đến càn,

Thì con chấp nhận tội đền,

Vì không được phép Cha Thần chở che.

Nhưng Troyens vâng theo lời phán quyết,

Của Cha Thần từ cõi trời cao. 50

Và các Vong Hồn đưa vào,

Giờ đây sao có thể nào bỏ đi ?

Bỏ quyết định Cha và gây Số Mệnh mới,

Có thể nào sống lại các chiến thuyền.

Địa Ngục Eryx vỡ tan,

Do vua bão tố, gió cuồng Éolie.

Và Iris được gửi đi từ trời mây xa thẳm.

Ngày hôm nay dù các Ma Hồn,

(Là phần duy nhất thế gian,

Là chưa gọi đến để cùng tiếp tay), 60

Chúng vực dậy chống chúng ta Thần Thánh.

Allector thả giữa đất gây nên,

Hung hãn Italie phố phường,

Làm sao Đế Quốc hình thành tương lai.

Làm sao có những điều mong nữa,

Số Mệnh này chỉ đến mà thôi,

Khi Troyens chiến thắng rồi,

Và các chiến thắng bao đời chiến công.

Nếu không mảnh đất nào để sống,

Thần mẫu nhẫn tâm không cho Troyens. 70

Con khẩn cầu với Cha xin,

Những người sống sót khói tàn thành Troie.

Cho con cứu Ascagne sống sót,

Ở giữa nơi chiến trận bạo tàn.

Mà con chỉ một cháu con,

Énée trôi nổi sóng ngàn điêu linh.

Đi theo con đường vạch ra Định Mệnh,

Với hắn, con, quyền bảo vệ con mình,

Thoát ra khủng kiếp chiến tranh,

Con sở hữu Amathonte cùng Phaphos*. 80

Và Cynthère lâu đài ở Idalie*

Nơi đó chẳng vũ khí gì,

Ascagne có thể sống đời vô danh.

Ra lệnh cho Carthage gây Italie áp lực,

Trong nặng nề với sức hùng cường.

Chẳng cản trở các thành Tyriennes.

Énée đã thoát bạo cuồng chiến tranh.

Đã trốn thoát khói lửa quân Hy Lạp,

Mệt mỏi qua biển cả đất bằng. 90

Để tìm đến đất Latium,

Một Pergame mới phận dành Troyens.

Sao có thể đọa đày xua đuổi,

Người sống sót qua tro khói quê hương.

Đất thành Troie đã không còn.

Cầu Cha cứu giúp gian nan phận người.

Từ sông Xante, sông Simois bất hạnh,

Cha hãy giúp cho số phận Troyens.

Xin giúp cho thêm một lần,

Nỗi niềm đau đớn dân thành Ilion. »

Junon thần mẫu nổi cơn giận dữ,

Thét lên : « Sao nén giận tâm tình, 100

Ta còn im lặng được không,

Bực mình phải nói hận lòng ra sao.

Có một người, một thần nào bó buộc,

Énée viện binh cho cuộc chiến tranh.

Tuyên chiến kẻ thù Latinus chăng,

Đến Italie bởi lòng tin số phần.

Dù xua đuổi bởi do số mệnh,

Lời tiên tri khủng kiếp của Cassandre*.

Ai khuyên từ bỏ trại thành,

Sống đời trôi nổi theo cùng gió mưa. 110

Giao con trẻ chỉ huy cuộc chiến,

Bảo vệ cho binh trại thành trì.

Phá bỏ kết liên Tyrrhéniens,

Để đi khuấy động quê hương thanh bình.

Có thần nào ảnh hưởng vào Định Mệnh,

Ném hắn trong ngõ cụt thế này ?

Junon tìm thấy dịp may,

Gửi Thần Iris trời mây cao vời.

Vì tội ác gây cho Italiens đó,

Làm tái sinh khói lửa thành Troie. 120

Turnus giữ đất ông cha,

Tổ tiên Pilumnus, mẹ Vénilia tiên thần.

Thấy chăng Troyens tấm gương đuốc tối,*

Tấn công Latins, áp đặt gông cùm.

Mảnh đất xa lạ bao dung,

Mà hắn chỉ sống nghề bằng cướp thôi ?

Có phải hắn đã chọn người cha vợ ?

Phá bỏ gia đình đã chọn lựa kết hôn ?

Cành ô liu giả hoà bình,

Mà các vũ khí nằm trong chiến thuyền. 130

Ông đã cứu thuyền Énée thoát quân Hy Lạp,

Giúp một nơi trong cõi nước mây.

Khói sương hơi nước chốn này,

Mang bao thuyền chiến một bầy long nương.

Và riêng tôi, đến phiên tôi đó,

Có thể cấm tôi giúp đỡ Rutules.

Énée chẳng biết gì hơn,

Chẳng biết gì cả vì còn ở xa.

Mi, Phaphos Idalie Cythère* đó,

Tại sao cuộc chiến lớn gây ra? 140

Trận chiến ác liệt đã qua,

Nói cho tôi biết đâu là diệt vong ?

Tàn tích Phrygienne sức mạnh,

Động lực nào gây cuộc chiến Á Âu*

Ai bày mưu kế vì đâu ?

Cướp hoàng hậu phá cầu hiệp thương.

Ai dẫn kẻ ngoại tình đến Sparte,

Ai giúp cho thắt lưng quyến rũ yêu đương,

Với sự trợ giúp Cupidon,

Làm cho cuộc chiến hung tàn xảy ra.* 150

Làm cho cả Troyens náo động,

Thật trễ tràng để biện hộ đây.

Lời than đầy bất công này,

Và cuộc cãi vã phơi bày ích chi ! »

Sau khi nghe lời Junon nói,

Tất cả các Thần run rẩy tay chân.

Như gió bị nhốt trong rừng,

Tiếng rung động lá thì thầm nhỏ to.

Như báo hiệu một cơn bão tố,

Cha Đấng Toàn Năng Vũ Trụ quản cai. 160

Cất lên lời nói trọng tài,

Tiếng vang làm các Thần Trời lặng im.

Khắp mặt đất đều cùng rung chuyển,

Tầng khí cao tất cả im lìm.

Các gió Zéphyr cũng yên,

Đại Dương sóng chẳng nổi chìm biển khơi.

Hãy nghe ta, Ngài rằng: «Lời ta nói,

Sẽ khắc ghi mãi mãi trong tim.

Chẳng hiệp ước nào Ausoniens với Troyens.

Từ nay chấm dứt nỗi riêng bất hòa. 170

Để mặc hôm nay cho số phận,

Hai dân tộc cùng hy vọng đuổi theo.

Ta chấm dứt hết khác nhau,

Chẳng phải xem xét ai đâu vây thành.

Có ảnh hưởng Italie số phận,

Hay Troyens đồng bóng phán sai lầm.

Không đặt Rutules luật thần,

Mỗi bên tùy thất bại cùng thành công.

Vua Jupiter chung cho tất cả,

Định mệnh cho mỗi nước một đường riêng. 180

Ta nói có mặt chứng nhân,

Đầm lầy Styx, Địa Ngục thần quản cai.

Các dòng sông sục sôi nhựa nóng.

Và Thần Cha ra dấu gật đầu.

Dấu hiệu rung động Olympe,

Jupiter chấm dứt, đứng lên ngai vàng.

Dân cõi Trời xếp hàng quanh đó,

Đưa tiễn Ngài ra cổng cung đình.

Trong lúc Rutules tấn công,

Các cửa thành chém giết quân thủ thành. 190

Các tường thành lửa bùng lên khắp,

Quân Troyens trong chiến lũy khép mình.

Không hy vọng gì thoát thân,

Các kẻ đau khổ đứng lên chẳng thành.

Asius con trai Imbiasus,

Thymètés, con trai Heitétaon.

Hai anh em Assacus đấu tranh,

Castor, già Thymbis bước lên hàng đầu.

Hai anh em Sarpédon bên cạnh,

Clarus và Thémon từ Lycie vùng cao. 200

Chàng chiến binh mạnh biết bao.

Nhấc lên tảng đá núi nao to kềnh.

Ấy Acmon de Lyrnesse,

Chẳng lớn hơn Clytius cha mình.

Mnesthée chính là anh,

Kẻ thì bảo vệ phóng bằng ngọn lao.

Và kẻ khác với tài ném đá,

Bắn tên cùng chuôi đuốc lửa băng.

Chính giữa trai trẻ Ascagne,

Vénus bảo vệ xứng danh giống dòng. 210

Đội chiếc mũ, khuôn mặt dễ mến,

Kết một viên ngọc quý y trang,

Khảm với các chấu bằng vàng.

Rực rỡ trên trán  cổ mang sắc màu.

Ghế ngồi chạm ngà voi rực rỡ,

Trên gỗ bui* nghệ thuật xảo tinh.

Với gỗ điều Oricos chạm cùng*.

Cây gỗ quý giá nơi vùng Địa Trung.

Trên ót da trắng ngần như sữa,

Cuộn tóc buông cột bởi vòng vàng. 220

Ismare bên cạnh luôn luôn,

Chàng trai hào hiệp giỏi đường phóng lao,

Giỏi bắn cung tên có tẩm độc,

Con cháu thế gia Méonie thành.

Đất phì nhiêu vùng tiếng danh,

Sông Pactole* chảy xuôi mang đầy vàng.

Và cũng thế Mnesthée vinh hiển,

Đã đẩy lui Turnus khỏi thành,

Chạy trốn phóng mình xuống sông.

Và Capys* đó anh hùng Campanie. 230

Người vây hãm kẻ bị vây đối mặt,

Trong chiến tranh cuồng bạo đánh nhau.

Énée đang cùng thuyền mau,

Gấp rút rẽ sóng đi vào giữa đêm.

Từ sau khi rời Évandre vương quốc,

Đi đến vùng Étrusque đóng quân,

Gặp vua Étrusque luận bàn,

Cho biết danh tánh việc cần viện quân.

Toàn lực lượng đã cùng tập họp.

Dân tộc bị Mézence xua đẩy chiến tranh. 240

Hắn giúp Turnus viện quân,

Cùng thù chung đã sẵn lòng giúp nhau.

Torchon đã tập họp cùng Énée quân sĩ.

Ký kết chung giao ước đồng minh.

Cởi bỏ vận mệnh xích xiềng,

Quân Lydiens đã xuống thuyền ra đi.

Làm theo đúng lệnh thần phán quyết,

Toàn quân cho khách thủ lĩnh điều hành,

Thuyền Énée đi đầu tiên,

Mũi thuyền sư tử Phrygien oai hùng. 250

Đã được đóng từ Ida rừng núi,

Huy hiệu thân thương, Troyens lưu vong,

Énée ngồi điều khiển quân,

Chàng đà nghĩ đến thịnh vong chiến trường.

Pallas ngồi cạnh nơi bên trái,

Énée chỉ các vì sao hướng dẫn đêm đen.

Kể chuyện thử thách gian nan,

Mà chàng trốn thoát đất liền, biển khơi.

Thi Sơn Hélicon* giờ đây rộng mở,

Các Thi Nương gợi hứng lời ca tôi.

Đội quân nào hãy kể lời,

Từ bờ Étrusque đến nơi chiến thuyền.

Theo Énée cùng đi ra biển,

Trên thuyền Tigre rẽ sóng bọc đồng. 260

Masicus một ngàn quân binh,

Rời Clusium* chiến lũy, phố thành Casa.

Ống tên nhẹ trên lưng thiện nghệ,

Vũ khí chết người tài bắn nỏ cung.

Bên cạnh Abas kiêu hùng,

Vũ khí ngời sáng Apollon huy hoàng.

Populonie là quê hương đó,

Với sáu trăm chiến sĩ dạn dày.

Ba trăm đảo Ilva đến đây,

Nổi danh mỏ sắt chẳng ngày cạn vơi. 270

Đội quân thứ ba là Asilas,

Tiếng danh tài diễn giải Người-Thần.

Giỏi nghề bói toán bộ lòng*,

Tài chiêm tinh, hiểu tiếng ngàn loài chim.

Lửa sấm chớp không con điều bí mật,

Điều động đi một ngàn chiến binh.

Đội quân như nhím lao vung,

Hàng ngũ dưới lệnh quyền hành thành Pise*.

Alphénienne gốc nguồn dòng dõi,

Đến đất vùng Étrusque sống sinh. 280

Tiếp theo Astyr trai hùng,

Cỡi con ngựa quý, giáp muôn sắc màu.

Ba trăm người lòng tin như một,

Từ Céré từ đồng lúa Minia.

Pyrgès cổ đại mà ra,

Mấy ai đánh nổi Gravisca* hùng cường.

Tôi không quên Cupavo anh dũng,

Thủ lĩnh quân Ligures, Cinyre*,

Đoàn quân đi theo không đông,

Mũ thiên nga một chòm lông trên đầu. 290

Thần Tình vốn cội nguồn đau khổ,

Chùm lông biểu trưng chuyển hóa tổ tiên.

Từ chuyện Cycnus* khóc thương,

Phaéton ngồi dưới bóng dương nhớ người.

Xưa em gái Phaéton thanh thản,

Cùng Nàng Thơ lưu luyến tấm lòng yêu,

Tuổi già đầu bạc đến mau,

Chùm lông mềm hát đi vào thiên thu.

Người con theo cha cùng bao trai trẻ,

Sức mạnh chuyển rung, bao mái chèo khua. 300

Rung nơi hang động Centaure*.

Loài yêu quái nổi mịt mờ nước lên.

Hăm dọa ngạo kêu, đá ngầm to lớn,

Con thuyền dài rẽ sóng biển xanh.

Onus dẫn từ vùng sông,

Một đội quân lớn quê hương trên thuyền.

Con tiên tri Manto và Toscan tiên nữ,

Cho lũy thành tên của mẹ mình.

Ôi Mantoue giàu có tổ tiên,

Ba chủng tộc*, tộc kết liên bốn dòng. 310

Tộc Étrusque đông nhiều sức mạnh.

Năm trăm chiến binh chống lại Mézence.

Nơi hồ Benacus sinh thành,

Uốn quanh lao sậy xanh xanh bến bờ.

Mincius*dẫn đoàn thuyền hùng mạnh,

Cuối cùng Aulestès thuyền nặng trăm chèo.

Rẽ nước đảo lộn biển reo,

Triton to lớn đi theo sóng ngàn.

Như thủy quái phóng lưng trên nước,

Mũi đầu tàu tượng chạm hình người, 320

Thân tàu lớn tựa cá voi.

Nửa người nửa thú sóng sôi tiếng gầm.

Ấy thủ lĩnh ba mươi thuyền chiến,

Đi viện binh để giúp quân Troie.

Thuyền bọc đồng rẽ sóng xa,

Ngày đà đi khỏi bao la bầu trời.

Thần Phoebé* trên chiến xa đêm đến,

Đi vào trong nơi giữa Olympe.

Énée lo không nghỉ yên,

Tự tay cầm lái hướng buồm ra đi. 330

Lúc đoàn thuyền trên đường lướt sóng,

Gặp đoàn long nương bạn hữu trung thành,

Thị nữ Cibèle tôn nghiêm,

Cho đi theo sóng đoàn thuyền Énée.

Các nàng từng giúp đoàn thuyền lánh nạn,

Các nàng ở đầu rẽ sóng đoàn thuyền,

Số lượng bằng số các thuyền,

Đã từng đậu dọc bến sông trại thành.

Các nàng nhận từ xa vua họ,

Thế cho nên cùng đến quây quần. 340

Cymodocée thay mặt lời chung,

Tay bên phải vịn mạn thuyền Énée.

Nửa thân đã trồi lên mặt nước,

Tay trái bơi trong sóng lặng yên.

Hướng về Énée lời nàng :

« Chàng hãy thận trọng, con thần, Énée.

Chàng để mặc con thuyền lướt gió,

Trước chúng tôi núi Ida, cây thông,

Bây giờ long nữ Đại Dương,

Đến đây để giúp cho chàng thuyền đi.  350

Kẻ nham hiểm Rutule đã phóng,

Vào chúng em lao sắt, đuốc tay.

Cho nên phải rời bến ngay,

Đi tìm chàng khắp biển này sóng khơi.

Mẹ các Thần nhủ lòng thương hại,

Đã thay hình đổi dạng chúng tôi.

Cho thành long nữ biển khơi,

Sống đời biển cả bên trời tháng năm.

Trong lúc trai trẻ Ascagne cố thủ,

Trong tường thành sau hố hào sâu. 360

Giữa các mũi tên ngọn lao,

Latins tua tủa gươm dao vây thành.

Rồi khi đến Arcadienne kỵ mã,

Chiến sĩ Étrusques dũng cảm chung cùng.

Chiếm các vị trí phân công,

Turnus sẽ chống đoàn quân mới về.

Ngăn cản liên lạc cùng quân trong trại.

Chàng hãy đứng lên khi ngày mới rạng đông.

Đầu tiên kêu gọi đồng minh,

Tay cầm chiếc thuẫn  của Thần Vulcain. 370

Vũ khí vĩ đại không ai đánh bại,

Đã kết bằng những vòng tròn vàng.

Nếu không nghe lời dặn căn,

Rutules tàn sát quân dân đông người. »

Nàng nói xong từ từ xa khuất,

Tay đẩy thuyền trên nước đi mau.

Nhanh hơn cả các ngọn lao,

Như mũi tên bắn ào ào gió bay.

Các con thuyền tiến nhanh trên nước,

Người Troyen, công tử Anchise, 380

Ngạc nhiên và không hiểu gì,

Những lời căn dặn khắc ghi trong hồn.

Đối mặt hướng lên bầu trời thẳm,

Cầu Cybèle vắn tắt đôi lời :

« Cầu xin Mẹ các Thần Trời..

Nữ Vương chân phúc núi ngài Ida,

Ngài vốn được Dindyme* yêu mến,

Thành phố vây quanh bởi các tháp cao.

Hai sư tử kéo xe đào.

Cầu Ngài hướng dẫn tôi vào đấu tranh. 390

Hãy nhanh giúp chúng tôi hiệu quả,

Cho đoàn quân thuận tiện giúp Phrygiens. »

Lời chàng cầu khẩn vừa xong,

Ngày đà tỏa sáng khắp chân trời rồi.

Ngày xua đuổi bóng đêm tăm tối,

Énée trước tiên ra lệnh đồng hành,

Nghe lời hiệu lệnh tiến quân,

Đầy lòng dũng cảm đấu tranh sẵn sàng.

Quân Troyens và trại thành trước mặt.

Đứng đầu thuyền rực rỡ chiếc khiên, 400

Tường xây cao dựng trời xanh,

Tiếng la ó đã lừng vang đất trời.

Hy vọng mới kích thích lòng giận dữ,

Các mũi tên như mưa bắn trên tay.

Dưới bóng tối còn ngủ say

Strymon, ngàn cánh hạc bay tung trời.

Giật mình báo đoàn thuyền đi tới,

Qua không gian ầm ĩ tiếng vang.

Trong gió Notus ngỡ ngàng,

Tiếng kêu vui sướng âm vang đất trời. 410

Tiếng náo động vua Rutules kinh ngạc,

Và các quân tướng Ausoniens.

Chăm chú nhìn cả đoàn thuyền,

Rẽ vào sông cập đồng xanh ướt đầm.

Tiến đến họ một đoàn thuyền chiến,

Mũ anh hùng rực rỡ trên đầu.

Mũ đồng lấp lánh sáng mau.

Chiếc thuẫn vàng tỏa muôn màu sáng trong.

Như đôi khi trong đêm thanh vắng,

Các sao băng vụt sáng  trong đêm. 420

Sirius rực sáng sáng bừng,

Mang đến dấu hiệu trăm nghìn khổ đau.

Đói kém, bệnh tật đưa vào chết chóc,

Lóe bầu trời ánh sáng thiên tai.

Turnus cường bạo vẫn hoài,

Hy vọng chận bước đến nơi đoàn thuyền.

« Chận kẻ thù đổ bộ quân trên đất,

Ta thưởng công tất cả điều mong.

Diệt thù dưới một nhát đâm,

Chính Thần Mars giúp tay trong chiến trường.  430

Hãy nghĩ đến gia đình và vợ,

Hãy vinh quang cùng với tổ tiên.

Chạy ra ngay bờ sông liền,

Khi Troyens mới xuống thuyền nơi đây.

Chân còn tê, bước chưa vững chắc,

Số mệnh cười vui cho can đảm chúng ta. »

Hắn phân công quân đối thù,

Và các quân khác tiếp theo vây thành.

Trong lúc đó Énée đổ quân xuống,

Bằng thang leo từ các chiến thuyền. 440

Nhân cơ thủy triều xuống dần,

Lộ ra tận đáy một phần biển xa,

Các thuyền lướt mái chèo chống nhẹ.

Tarchon tìm ra một điểm trên bờ,

Nơi sóng không còn sục sôi,

Sóng đã tan rút xa rồi lặng yên.

Những nơi biển căng lên đợt sóng.

Và lướt qua không gì sức cản ngăn.

Do quay bất ngờ con thuyền,

Bảo cùng các bạn : « Tôi đành chọn nơi. 450

Nào cùng ra tay chèo gắng sức,

Hãy gắng lên cùng đẩy con thuyền.

Đổ bộ đánh trên đất liền,

Con thuyền đã lướt tạo nên luống rồi.

Tôi đồng ý nếu con thuyền ta vỡ,

Nơi chốn ta đã đến đất liền. »

Tarchon vừa nói lời xong,

Bạn đồng hành đã dựng lên mái chèo.

Cùng nhau mong đẩy thuyền lên bãi,

Con thuyền qua bọt sóng đến tận trong. 460

Mũi thuyền đến tận cát nông,

Trong lúc thuyền khác đậu không hề gì.

Nhưng không may thuyền Tarchon chạm phải,

Đụng vào nơi đáy đá nhọn chi,

Lửng lơ không chắc chắn gì.

Những đợt sóng đến vỡ đi con tàu.

Đoàn thủy thủ ngập chìm trong sóng,

Băng, ván thuyền tan tác khắp nơi.

Bao nhiêu mảnh ngã xuống người,

Sóng tràn lại đến đẩy lui xa bờ. 470

Turnus chẳng mất thì giờ trên bến,

Hắn kéo theo quân đóng chật bờ.

Chống Troyens đổ bộ vô,

Tiếng kèn thúc dục từ bờ vọng ra.

Énée đầu tiên tưởng kèn nông dân thổi,

Mang điềm lành để đến tiến công.

Tàn sát quân lính Latins,

Giết Théron lớn cao luôn tự hào.

Dám tiến đến bên chàng đánh tới,

Nhát gươm đâm thủng lưới giáp mang. 480

Áo trong sần sùi thêu vàng.

Nhát gươm mở giáp rách tươm bên sườn.

Đánh tiếp theo địch quân Lichas*,

Vốn là con mẹ chết khi sinh ra,

Nhờ thần Phébus vượt qua,

Lúc sinh thoát chết, nay sa gươm thần.

Rồi tiếp đến Cisée nhanh vào cõi chết,

Gyas lớn cao cũng tiếp ngã nhào.

Như chùy quả tạ tiếp theo,

Cả đoàn binh gặp hiểm nghèo lăn quay. 490

Chẳng gì để tiếp tay cấp cứu,

Chẳng vũ khí Hercule, chẳng sức đôi tay.

Chẳng cha Mélampus* có đây,

Đồng hành Alcide giúp bày việc chung.

Pharon vô ích lời mông lung gào thét,

Chàng Énée đã phóng ngọn lao băng,

Vào chiếc mồm đang há răng,

Cydon cũng thế lăn nằm đớn đau.

Clytius chàng trai còn mới,

Lông tơ non vừa phủ má mình. 500

Đã bị hạ bởi Troyens,

Chẳng phân biệt nổi tuổi còn thiếu niên.

Bị gục ngã, chút lòng thương hại.

Bảy người con Phoray ra tay,

Chống lại kẻ thắng lợi này,

Bảy anh em phóng bảy cây lao dài.

Cái qua mũ, qua thuẫn  Énée chẳng trúng,

Bị đổi hướng ngay, Vénus bảo vệ chàng.

Chàng bảo Achate trung thành :

“Cho tôi lao phóng (vì rằng tay ta, 510

Chẳng đánh gần bọn Rutules được.)

Ta nhắm như Hy Lạp chốn Ilion.

Rồi cầm ngọn lao phóng nhanh,

Xuyên qua chiếc thuẫn Méon bọc đồng.

Lao xuyên giáp và đúng vào lồng ngực,

Alcanor phóng đến Méon,

Muốn đỡ tay nâng dậy anh,

Một ngọn lao khác xuyên cùng trên tay.

Chẳng ngừng lại con đường đẫm máu,

Alcanor tay còn dính chút gân, 520

Numitor rút lao khỏi anh,

Phóng Énée cũng chẳng đâm trúng gì.

Chỉ lướt qua bên đùi Achate,

Lúc Clausus đến từ Cures*.

Tự tin sức mạnh thanh niên,

Ngọn lao cứng phóng bay nhanh trúng vào.

Nơi Dryop dưới cằm sâu cắm,

Xuyên cổ, câm lời dứt cuộc đời.

Trán lăn xuống đất tơi bời,

Miệng mửa ra máu ngã rơi hình hài. 530

Ba người Thrace, Borée* nguồn gốc.

Ba người khác con Idas là cha.

Quê hương ở vùng Ismare,

Đã nhào ngã xuống cả ba một lần.

Halésus chạy đến Auronce binh đội,

Ở phía sau Messape, con Nepturne,

Phân biệt bởi đám kỵ binh,

Mỗi bên gắng sức đẩy đoàn quân lui.

Nơi ngưỡng cửa Ausonie tranh đấu,

Trên đồng trống trải gió lồng. 540

Gió ngược thổi lòng bạo cường,

Hăng say sức lực cân bằng đánh nhau.

Không chính họ, không mây bay biển cả,

Đánh dài lâu không ai chắc chắn gì,

Cả hai giữ vững sức dai,

Troyens, với Latins hai đối đầu.

Chân đối chân, người người cận chiến,

Như thác không chảy được sóng xô.

Cây đổ ngã lăn bên bờ,

Arcadiens kỵ mã đánh giờ không cân. 550

Trên lưng ngựa không quen chật hẹp.

Nên quay lưng trốn chạy trước Latins.

Pallas ở xa thấy trông,

Sức mạnh duy nhất trông mong nỗi này.

Khi khuyến khích, khi lời cầu nguyện,

Khi trách bằng giọng nói đắng cay :

« Các bạn muốn trốn đâu đây,

Chiến công chờ đợi danh này Évandre.

Vì Vua người phải mang chiến thắng.

Hy vọng cha tôi vinh hiển hằng mong. 560

Chớ nên chạy trốn lung tung,

Với thanh gươm sắc đánh quân địch thù.

Nơi chốn đó thúc vào quân dày đặc,

Ấy là nơi đất nước hãnh diện mình.

Hãy theo Pallas bước chân,

Chẳng phải Thần đuổi, ra thân ẩn mình.

Chỉ là kẻ trần gian phải đánh,

Cũng một linh hồn với đôi cánh tay.

Sau lưng là biển cả này,

Không còn chỗ để chạy đi đường nào. 570

Chẳng nhảy xuống biển hay vào trại Troyens trốn. »

Pallas nói xong xông vào đám địch thù.

Số phần đầu tiên Lagus,

Khi đang cúi xuống tay cầm đá to.

Pallas ném ngọn lao xuyên thủng,

Trúng sống lưng nơi giữa hai sườn.

Bạn toan kéo khỏi vết thương,

Hesbon vô ích cứu thân bạn mình.

Pallas đã ra tay đánh trước,

Đâm thanh gươm vào phổi cuồng điên, 580

Đánh gục Sthénius tiếp liền,

Và Anchémolus, con dòng Rhétus,*

Rhétus kẻ hoang dâm cùng mẹ ghẻ.

Và tiếp theo ngã gục đồng Rutule,

Cái chết hai kẻ song sinh,

Con Daucus, Laride cùng Thymber.

Hai anh em giống nhau như đúc,

Cả mẹ cha khi cũng nhận lầm.

Thymber đầu rụng khỏi mình.

Gươm Évandre đã chém lăn lóc đầu. 590

Và Laride, Pallas chặt bàn tay phải,

Các ngón tay nửa chết vẫn cầm gươm.

Quân Arcadiens hừng chí lời chàng,

Và cùng thấy được chiến công sáng ngời.

Bất chấp, hổ thẹn xông vào đánh giặc,

Pallas chém Rhétée qua trước mặt mình.

Toan chạy chiến xa trốn nhanh,

Nhưng chỉ chậm được phút gần chết thôi.

Nhưng Ilus lao dài tiếp tới,

Rhétée chạy ngang chẳng thoát được chàng. 600

Teuthras lên xe cùng em,

Đất Rutules quét gót chân đánh thù.

Như mục đồng thấy gió mùa thổi đến,

Cơn gió lên mà khấn ước mong.

Đốt lửa trên đồng rạ rơm,

Bỗng dưng cháy lớn không gian quanh mình.

Đồng bừng cháy bốc cao ngọn lửa,

Và lan ra khắp cả cánh đồng.

Nhưng chúng ngồi cao mà trông,

Ngắm nhìn chiến thắng lửa rơm ngút trời. 610

Cũng như thế Pallas nhìn đồng đội,

Anh dũng xả lăn vào đánh quân thù.

Halésus cường bạo tiến lên,

Đánh người tiến đến kề gần giáp binh.

Hạ Ladon, Phérès, Démocus tiến tới,

Gươm sáng loan chặt Strymonius bàn tay.

Đà gươm đến tận cổ bay.

Một viên đá trúng Thoas ngay mặt mình.

Tung vỡ sọ, óc văng cùng máu.

Nhưng cha Halésus từng tiên đoán tương lai. 620

Giấu con vào chốn rừng sâu,

Nhưng khi thần chết khép mi cụ già.

Thần Parques đã ném vào tay hắn,

Sẽ chết vì lao con của Évandre.

Trước tấn công Pallas cầu rằng :

« Xin thần sông Tibre dẫn đường ngọn lao,

Cánh tay tôi sẵn sàng phóng tới,

Trúng tim Halésus đáng sợ này.

Làm đứt manh áo lưới ngay,

Và làm lủng giáp che nguy kẻ này. » 630

Thần chấp nhận lời Pallas cầu khẩn,

Khi Halésus dùng khiên che chở Imanon,

Ngực hắn để lộ trống không,

Lao Arcadien đã cắm phăng ngực vào.

Nhưng Lausus thành trì sức mạnh,

Đau lòng thay, bại trận quân mình,

Cái chết một người anh hùng,

Đánh hạ Abas đối mình trước tiên.

Chẳng chậm trễ trên đà chiến thắng.

Arcadiens, Étrusques ngã nhào. 640

Troyens tránh quân Grecs vào,

Thủ lĩnh giáp chiến, gươm lao cân bằng.

Từ cuối hàng đến đầu hàng giục giã.

Pallas cùng Lausus so tài,

Hai công tử cùng đẹp trai,

Đồng tài đồng sức đấu hoài bất phân.

Nhưng số mệnh cả hai cùng kết án,

Sẽ không còn thấy được quê hương.

Các Thần trên cõi Olympe,

Không còn bênh vực cho riêng ai nào. 650

Số mệnh dành cho người đáng sợ.

Trong lúc ‘em thần Turnus’* đi vào.

Biết trước Laurus ra sao,

Chiến xa nhanh chóng băng mau đội hình.

Thấy quân đồng minh, hắn liền thét lớn :

« Đã đến lúc rồi ngừng tay nơi đây.

Tôi đấu Pallas trận này,

Mình ta với hắn ra tay đối đầu.

Ta muốn cha hắn thấy kết quả trận đánh. »

Quân Rutules vội vã vâng lời. 660

Để lại chiến trường chẳng ai,

Quân Rutules rút với người kiêu căng.

Làm ngạc nhiên chàng thanh niên Pallas,

Sửng sốt khi Turnus, mắt nhìn.

Từ trên thân thể to kềnh,

Từ xa bao quát cái nhìn dữ hung.

Chàng trả lời tên vua kiêu ngạo :

« Đâu kẻ mà ngươi lập chiến công,

Hay là cái chết lãnh phần,

Mang cho ta một chiến công rạng ngời. 670

Cái này cái khác như nhau cả,

Dưới cái nhìn cao cả cha ta.

Hãy ngừng lời hăm dọa ta. »

Đứt lời hắn đã đi ra giữa đồng.

Như máu lạnh tim Arcadiens đã rút,

Turnus nhảy ra khỏi chiếc chiến xa.

Đi chân đánh Pallas ta,

Như con sư tử từ xa nhắm mồi.

Con bò mộng nơi cánh đồng hoang dã,

Hắn chạy đi để đuổi con mồi. 680

Khi Pallas thấy dưới tầm lao,

Chàng toan đánh trước thế vào thượng phong.

Hy vọng số mệnh cho phần thắng,

Lòng can đảm thay sức chẳng cân bằng.

Ngước nhìn trời cao khấn nguyền,

Xin cho phù hộ ơn trên các thần.

« Nhân danh Thần cha tôi cúng tế,

Alcide thần cứu giúp vinh danh.

Giúp tôi thanh lao can trường.

Trúng thân Turnus, bạo tàn nát tan. 690

Cho Turnus hết bàn tay đẫm máu,

Mắt khép đi vì chiến thắng của tôi. »

Alcide trời cao nghe lời,

Trong lòng ý muốn giúp đời chàng trai.

Nén nước mắt tấm lòng thương xót,

Và giấu dòng nước mắt ích chi.

« Cha Thần đã cấm tức thì,

Dặn con trai chẳng ra đi giúp người.

Mỗi con người Số Phần định đoạt,

Phận con người ngắn ngủi, đổi làm chi. 700

Hành động can trường mỗi người,

Ấy là đạo đức để đời nghìn năm.

Bao nhiêu các con thần đã chết,

Dưới lũy tường cao ngất thành Troie.

Sarpédon đã chết con ta,

Ấy là Số Phận đến là chết thôi.

Nên gọi đến bàn tay Turnus. »

Thần nghĩ rồi quay mắt không nhìn,

Dưới trần cánh đồng Rutules,

Pallas đã phóng đi tầm ngọn lao, 710

Chàng lại rút thanh gươm khỏi vỏ.

Mũi lao bay đến trúng điểm cao.

Nơi chiếc thuẫn phủ vai to,

Lướt qua Turnus đang so lao mình.

Turnus lại nhắm vào Pallas

Một chiếc lao sắt nhọn giờ lâu,

Giật mình hắn thốt nên câu.

Trả đòn Pallas ngọn lao gần mình.

« Đây ngọn lao trúng sâu hơn cả »

Hắn nói xong, mũi nhọn rít lên, 720

Xuyên qua chiếc thuẫn đưa lên,

Da bò mấy lớp, hai bên sắt đồng.

Lao cắm sâu vào trong giáp lưới,

Và trúng vào lồng ngực thanh xuân.

Pallas đã trúng vết thương,

Máu và sự sống chung đường ra đi.

Chàng gục ngã vết thương đẫm máu,

Vũ khí buông rơi bên cạnh xác thân.

Trước kẻ thù máu đổ tuôn,

Turnus dẫm xác đứng trên nói rằng : 730

« Arcadiens nhớ lời ta nói,

Hãy thuật lại cho cùng với Évandre.

Ta gửi Pallas xác thân,

Để nhìn ra kết quả công việc này.

Mọi vinh dự trên nấm mồ sẽ đắp,

Tất cả nguồn an ủi tang ma.

Kẻ rộng lượng chính là ta,

Tiếp Énée phải trả ra giá này. »

Đạp chân trái vào thây bất động,

Lột dây đeo gươm quí báo chàng mang. 740

Tội ác phạm thượng khắc trên.

Chuyện Danaïde* vẫn luôn lưu truyền.

Năm mươi thanh niên bị mang cắt cổ.

Gớm ghiếc thay trong đêm động phòng.

Giường hợp hoan đẫm máu vương,

Clonus con Euris chạm vàng dây đeo.

Giờ Turnus lấy làm kiêu ngạo.

Vui sướng thay cướp trên xác thân.

Không biết cái chết sắp gần,

Thời gian sẽ đến đáp đền ngạo kiêu. 750

Hắn phải trả vì cướp đời Pallas,

Nguyền rủa hôm nay xấc xược vô cùng.

Bao nước mắt thở than thương tiếc,

Bao đớn đau vì vinh dự cho cha,

Ngày về Pallas xót xa,

Một ngày chiến đấu đi qua bạo tàn.

Đã để lại sau lưng cuộc chiến,

Xác thây Rutules ngàn mảnh tả tơi.

Không phải tiếng đồn đến tai.Đồng đội thân tín báo lời cùng Énée. 750

Ôi đau đớn, nỗi đau to lớn,

Chàng chạy sang vội cứu Troyens.

Énée với một thanh gươm,

Chém tác tan địch trên đường đi qua.

Mở đường rộng băng ra chiến trận,

Turnus chính người ta tìm kiếm nơi đây.

Đang say trong chiến công này.

Và thân Pallas ngằm ngay trước chàng.

Vua Évandre biết bao kỷ niệm,

Trên bàn tiếp tân kề cận đầu tiên. 760

Hai bên giao kết liên minh,

Énée bắt sống bốn tên địch thù,

Bốn con Sulmon, bốn chàng trai trẻ.

Bốn trai Ufen dạy dỗ, dưỡng nuôi.

Sẽ lấy máu hồng tế người.

Trên giàn lửa đỏ rắc rơi máu hồng,

Cho đêm cúng tế hồn Pallas.

Énée ném tiếp vào Magus gần bên,

Ngọn lao băng sát lên trên.

Magus quỳ gối van lơn khẩn cầu : 770

« Cầu hương hồn cụ Anchise cứu giúp,

Nhân danh Iule niềm hy vọng của ngài.

Khẩn cầu tha chết cho tôi.

Cho con tôi được sống nơi cha mình.

Tôi có một lâu đài to lớn,

Số bạc to cất giấu trong nhà,

Nhiều thoi vàng khắc chạm hoa.

Để mà chuộc mạng, tôi ra cõi này.

Cho Troyens chẳng thêm gì mạng sống,

Chẳng thêm gì cho chút chiến công. » 780

Énée đã trả lời rằng :

« Bạc vàng ta cũng chẳng cần làm chi.

Hãy giữ lại cho con trai mi đó.

Turnus giết Pallas ta, thù hận gây nên,

Anchise chẳng nghe hương hồn,

Iule trai trẻ chẳng mong khẩn cầu. »

Và Énée nắm dây chiếc mũ.

Lật nhào ra cổ phía đằng sau,

Đâm vào cổ họng nhát lao,

Mặc cho hắn khẩn cầu bao nhiêu lời. 790

Ở không xa con Hémon đứng đó.

Vốn tôn sùng Phébus với Diane,

Băng khăn trắng trán thiêng liêng,

Đặc biệt rực rỡ y trang trên người.

Énée tấn công trên đồng rượt đuổi,

Hắn trượt nhào bất động im lìm.

Bóng dáng Thần Chết phủ quanh.

Séreste nhặt vũ khí quăng bên mình.

Ôi những vần thơ chiến tranh tôi viết.

Caeculus con Vulcain và Umbro. 800

Từ xứ núi Marses *vô,

Dẫn quân dân dưới ngọn cờ đến đây.

Anh hùng Troyen trút cơn giận dữ,

Một ngọn gươm chặt tay trái Anxur,

Đà trúng thân mình rụng rơi,

Miệng mồm xấc xược đã thôi cất lời.

Chẳng còn hẹn đến ngày đầu bạc,

Hy vọng mang có thể tận trời,

Tiên Dryopé hôn phối cùng người,

Tarquitus ra đời rừng Faunus. 810

Gươm sáng chói lòng luôn hãnh diện,

Gặp anh hùng giận dữ phóng mau,

Ngọn lao xuyên ra tận phía sau.

Xuyên qua giáp lưới, thuẫn dầu nặng cân.

Dù van lạy cúi xin tha chết,

Dù cho bao lời nói khẩn cầu.

Ngọn gươm đã chém qua đầu,

Lăn lóc bụi đất thân dầu ấm hơi.

Chàng thốt lên từ đáy tim căm giận :

« Hãy nằm đây, chiến sĩ đáng gờm, 820

Mẹ không đắp được mộ phần,

Không còn thi thể nằm gần cùng cha.

Sẽ dành cho diều hâu mổ rỉa,

Hay vất vào đáy vực thâm sâu.

Sóng mang trôi nổi nơi nào,

Mặc cho cá rỉa cắn vào vết thương. »*

Không ngừng nghỉ, chàng đánh Anté và Lycas.

Đứng đầu quân Turnus trước hàng.

Đuổi theo Numa kiên cường,

Camers tóc đỏ, con Volcens anh hào. 830

Camers chủ đất Ausomie giàu có,

Vùng bình yên xứ Amyclée*.

Dù Égéon* có trăm tay.

Trăm bàn phun lửa, trăm tay đuốc hồng,

Năm mươi miệng, năm mươi lồng ngực,

Để đánh cùng sấm sét Jupiter.

Đụng phải bao nhiêu thuẫn che,

Đẫu bao nhiêu kiếm, chẳng e đánh cùng.

Énée như thế đó, vẫy vùng chiến thắng,

Gieo kinh hoàng trên khắp chiến trường. 840

Thanh gươm đỏ rực máu hồng,

Trên đà chiến thắng xông cùng Nyphée.

Đánh chiến xa với cùng tứ mã,

Ngọn gươm chàng đã thẳng xông pha.

Thấy anh hùng tiến từ xa,

Gươm điên cuồng, sợ lo ra rùng mình.

Toan trốn chạy ngựa quay chạy ngược,

Nào ngờ đâu chàng đã phóng nhanh.

Ngọn gươm đã tới chém thân,

Chiếc xe ngã đổ lái lăn xuống bờ. 850

Cùng lúc đó chiến xa hay ngựa trắng,

Lucagus phóng lên cùng với người em,

Liger tay lái chiếc xe,

Lucagus mãnh liệt tay khua gươm trần.

Énée chẳng chịu, cuốn theo sức nóng,

Tay toan vung lao phóng kinh hoàng.

« Mi xem, Liger nói cùng,

Không ngựa Diomède, chẳng xe chàng Achille.

Chẳng đồng Phrygie, đây mi sẽ thấy,

Trên đất này mi chấm dứt cuộc đời. » 860

Lời nói điên rồ dứt lời,

Énée chàng đã trả lời ngọn lao.

Khi Lucagus cúi mình đánh ngựa,

Kích ngọn lao tay chưa kịp đấu tranh,

Énée phóng bên trên,

Chiếc thuẫn toé lửa, trúng bên háng mình.

Ngã xuống ngựa, xe lôi trên đất,

Énée thốt lên lời nói đắng cay :

« Lucagus mi trốn trễ thay !

Đôi ngựa phản bội, xe bay lật nhào. 870

Chẳng có kẻ thù nào làm mi bại trận,

Vì chính mi nhảy khỏi chiến xa,

Mi phải buông tay lái ra,

Nói rồi nắm lấy dây da ngựa thuần.

Em hắn cũng ngã cùng xe đổ,

Hai tay không cầu khẩn van lơn :

« Cầu ông, cha mẹ dưỡng sinh,

Để thành ra bậc anh hùng Troyen,

Tha mạng sống, cho tôi xin cầu khẩn . »

Miệng không ngừng lạy lục van lơn. 880

Nhưng Énée đã bảo rằng :

« Vừa rồi mi hống hách bằng gịong chi ?

Chết, em không thể bỏ anh được. »

Lời nói xong mũi nhọn thanh gươm,

Vạch vào lồng ngực mở toanh,

Bao nhiêu bí mật ruột gan tàn đời.

Thủ lĩnh Troyen gieo bao cái chết,

Trên chiến trường cuồn cuộn lốc đen.

Cuối cùng trai trẻ Ascagne,

Cùng các chiến hữu phá quân vây thành. 890

Ra trận địa bỏ không thành trại.

Trong lúc Jupiter nói với Junon.

Hỡi chị và yêu dấu phu phân.

Nàng đà có lý, Vénus cùng chẳng sai.

Khi phù hộ Troyens lực lượng,

Sức hùng cường trong cuộc đấu tranh,

Sức lực dũng cảm tâm hồn,

Trước cơn nguy hiểm chẳng còn nhân tâm.

Junon đáp với lời thán phục :

« Tại sao chàng, phu quân huy hoàng, 900

Vẫn còn day dứt con tim,

Mà nghi ngại với giọng buồn khiếp kinh.

Nếu dịu ngọt với tôi không đổi,

Như quá khứ từng chung sống thương yêu,

Thì chàng lòng hẳn nuông chìu,

Chẳng từ chối một ít điều phúc ân.

Đấng Vạn Năng tránh cho Turnus,

Ra khỏi chiến trường gìn giữ bình yên.

Quê cha Daunus quê hương,

Nếu không hắn chết, xót thương cõi lòng. 910

Máu hắn đổ, vì Troyens thù phải trả,

Anh hùng này là hậu duệ xa xăm,

Pilumus chính tổ tiên,

Đã từng cúng tế kính thành cõi trên. »

Vua Olympe cõi Trời lời đáp :

« Nếu nàng mong Turnus chết chậm đi,

Gia hạn không phải chết ngay,

Chỉ còn có một cách này mà thôi,

Cứu Turnus, làm hắn ta bỏ chạy,

Trước hiểm nguy Số Mệnh dọa hăm. 920

Là cách thỏa mãn được nàng,

Nếu lời mong ước dấu tình cao sâu.

Nếu nàng muốn đổi thay Số Mệnh,

Trên chiến trường, vô ích mà thôi ! »

Ôi ! Junon khóc than ôi !

« Lời chàng cho phép một lời nói ra,

Chẳng bảo đảm gì cho Turnus,

Thực tế là chẳng thể muốn nhiều hơn.

Cái chết xảy ra thảm thương,

Kết cuộc đã định không còn ngây thơ. 930

Ôi đời chỉ trò chơi cuồng bạo,

Mà lòng chàng không thể coi thường.

Vì không thể nào giúp hơn.

Làm dịu cứng rắn lệnh trên Thiên Đình. »

Nói xong Junon phóng mình ra khỏi,

Từ cõi Trời vượt trước bão giông,

Băng qua những đám mây vần,

Đến nơi trận địa Troyens cùng Laurentins.

Thần hóa ra bóng không đặc, không sức lực,

Hình hài Énée (kỳ diệu lạ lùng). 940

Cũng với vũ khí, thuẫn mang,

Và đầu đội chiếc mũ đồng đỏ lông.

Mượn lời nói âm thanh ý tưởng,

Bắc chước y nhịp bước anh hùng.

Như hồn ma bay không trung,

Sau khi đã chết, giấc cùng thiên thu.

Bóng Énée nhảy tung vui vẻ,

Trên hàng đầu chọc Turnus vung lao.

Quấy rầy lời nói như nhau.

Turnus vội phóng lao vào từ xa. 950

Ngọn lao rít, ma quay lưng trốn,

Rutule tưởng rằng Énée hết muốn tranh,

Hỗn độn, chửi mắng viễn vông ;

« Hỡi Énée chạy, có hòng trốn đâu ?

Bỏ qua việc hôn nhân đã định,

Cánh tay người đã đến đất này,

Vô ích qua bao tháng ngày,

Trải qua biển cả sông dài lênh đênh. »

Nói như thế hắn đuổi theo thù địch,

Lấp lánh gươm trần theo gió đong đưa. 960

Một chiếc thuyền đậu tình cờ,

Thả neo ghềnh đá lững lơ cầu tàu.

Ấy chiến thuyền của vua Osinus,

Đến từ bờ sông nước Clisium.

Bóng Énée lên tàu thoát thân,

Turnus chạy đuổi nhanh chân lên thuyền.

Vượt chướng ngại leo lên nóc đứng,

Vừa đến nơi Junon đã cắt dây.

Con thuyền rời bến đi ngay,

Ra khỏi sông nước, biển dài mênh mang. 970

Trong lúc Énée kiêu chiến cùng Turnus,

Hắn không còn trên bến nữa rồi.

Énée xông pha mọi nơi,

Gieo bao cái chết đám người địch quân.

Bóng giả Énée không còn che dấu,

Bay lên không, biến mất trong mây.

Trong lúc gió thổi thuyền đi,

Mang theo Turnus ngày ngày lênh đênh.

Rutule chẳng biết nguyên nhân điều kỳ diệu,

Chỉ thấy điều thảm hại thương đau. 980

Mắt quay nhìn lại phía sau,

Đưa hai tay cõi trời cao khẩn cầu :

« Xin Đấng Cha Toàn Năng cứu giúp,

Đã phát ban tội lỗi trị trừng.

Bao nhiêu hình phạt phải mang,

Biết làm sao biết con đường phải đi ?

Trốn khỏi nơi đây, bay đâu để trốn ?

Trở về trại và thành lũy Laurentes.

Nhưng làm sao thoát đám đông,

Đuổi theo chém giết trên đồng tang thương. 990

Ôi vũ khí cũng đành vất bỏ,

Biết làm sao, cái chết đến đây ?

Hỗn độn chạy khỏi nơi này,

Tiếng kêu than khóc phơi bày đau thương.

Biết làm sao vực sâu đã mở,

Dẫn lối vào trước mỗi bước chân.

Ôi gió bay ! thương xót giùm,

Mang con thuyền đến đập chìm đá cao. »

Chính Turnus cũng vào trôi nổi,

Ném vào trong bãi biển hoang vu. 1000

Một nơi chẳng thể đi đâu,

Không Rutule thấy lòng sầu hổ ngươi.

Nghĩ như thế, lòng càng suy nghĩ,

Làm thế nào xóa việc mất tiếng danh.

Chém gươm vào sóng hờn căm,

Bơi trong biển cả, khúc sông ngoằn nghèo.

Để trở lại cùng Rutules chiến đấu,

Ba lần này, lần khác tính toan.

Ba lần Junon bắt ngừng,

Bởi lòng thương xót nhiệt thành thanh niên. 1010

Con thuyền vượt đi trong biển cả,

Hỗ trợ bằng ngọn sóng đẩy đưa,

Về nơi Daunus quê xưa.

Cập bến thành phố mẹ cha sinh thành.

Trong lúc đó Jupiter thay thế,

Cường bạo Mézence, đối đầu chiến thắng Troyens.

Quân Tyrrhénien tiến lên,

Một mình kiên nhẫn đón quân đánh vào.

Mézence như đá cao mũi biển,

Đối đầu bao sóng gió bạo tàn. 1020

Đất trời bão tố dọa hăm,

Đứng thẳng bất động với cùng biển cao.

Hắn đánh gục con Dolichon, Hébus,

Cùng Latargus, làm Palmus chạy dài.

Đánh Latargus trước mặt người,

Một viên đá lớn núi rơi ném vào.

Palmus nhát tung mình trốn chạy,

Nhát trúng vào chân lăn lóc ngã lăn.

Lausus áo giáp che thân,

Lăn lóc cùng chiếc mũ lông trên đầu. 1030

Đánh bất động Phrygien Évas,

Và Minas từng đồng đội Parîs,

Bạn đồng hành tuổi bằng nhau,

Con Théano mẹ Amycus sinh thành.

Cùng đêm với Hécus Cisé hoàng hậu,

Mang thai Parîs, mơ thấy ngọn đuốc sinh.

Parîs đã chết quê hương.

Minas đi đến đất miền Laurentine.

Là nơi chốn phơi thây trận địa,*

Trên núi cao cho sói xé xác thân. 1040

Lợn rừng hoang dã lâu năm,

Chốn Vésule* với ngàn thông chập chùng.

Hay chốn Laurentes đầm lầy nước đọng,

Từ lâu lao sậy mọc thành rừng.

Nhìn Mézence giữa trong,

Cạm bẫy rung động điên cuồng bờ vai,

Không còn ai dám lại gần đánh hắn,

Ở từ xa tránh mọi nguy nan,

Như người săn trước thú săn,

Tên bắn kêu thét với cùng tiếng la. 1050

Con vật gan dạ đối mặt cùng khắp chốn,

Kẻ nghiến răng, kẻ lắc ống tên lưng,

Chẳng chiến sĩ dám lại gần,

Chống Mézence đối đầu cùng hắn ta.

Thanh gươm nắm từ xa quấy rối,

Bởi cung tên và bởi thét la,

Acron dân Corythe vùng xưa,

Vốn là dân Grec bỏ miền quê hương nhà.

Bỏ dự định hôn nhân cha mẹ,

Mézence từ xa thấy rối loạn hàng quân, 1060

Chiếc mũ sáng chói chòm lông,

Và khăn màu đỏ quà nàng hôn thê.

Như sư tử nhịn ăn bao bữa,

Dày vò do cơn đói cồn cào,

Chạy vào nơi chốn rừng sâu,

Thấy con hoảng lạc, sừng cao nai rừng.

Mở mồm khủng khiếp niềm vui sướng,

Chòm lông bờm bỗng dựng ngược lên.

Nhảy đi tìm bắt mồi ngon,

Ruột gan máu đỏ vấy mồm háo ăn. 1070

Hắn nhanh nhẹ đến nơi chiến đấu,

Nơi hàng đầu dày đặc quân thù.

Acron ngã gục thương đau,

Trúng gót chân rớt đổ nhào tối đen.

Máu tuôn đổ từ vết thương chân gãy,

Orodès trốn lui, Mézance cũng chẳng thèm,

Tiến đánh hay bắn mũi tên,

Chạy theo và vượt qua lên đối đầu.

Người đối người không bằng mưu chước,

Mà chỉ bằng sức mạnh vũ trang. 1080

Dậm chân xác thù ngã lăn.

Orodès cao lớn cũng không tránh nào.

Các đồng đội vỗ tay ca hát,

Cùng niềm vui khúc khải hoàn ca,*

“Dù cho rằng mi là ai,

Biết rằng ta sẽ tiếp tay trả thù.

Chớ vui sướng được lâu chiến thắng.

Số mi như nhau sẽ ngã gục chiến trường”

Mézence cười mỉm điên cuồng :

“Trong khi chờ đợi Cha Thần định cho.” 1090

Nói đến đó hắn kéo lao ra khỏi,

Giấc thương đau khép mi sắt nặng nề.

Đi vào đêm tối hôn mê,

Cédicus chém cổ, Alcathoüs và Sacrator

Hydras, Rampon Parthé và Orsès to lớn,

Messape đánh Clonius ngã nhào,

Érichétès Lycaonien vùng cao,

Kẻ thì gục chết kẻ nhào ngựa phi.

Kẻ thì đi đôi chân đánh giặc,

Agus le Lycien chiếm thế thượng phong. 1100

Valérus nối dõi cha ông,

Cũng bị đánh ngã. Salius giết chàng Thronius.

Rồi lại đến Néalcès giết Salius,

Nhưng bởi mưu và với cung tên.

Mũi tên bất ngờ bay lên,

Thần Mars cũng chẳng xót thương kiếp người.

Cả hai phe cân bằng sống chết.

Chiến thắng, bại vong gục ngã như nhau

Chẳng bỏ trốn chạy bên nào.

Các thần họp lại lâu đài Jupiter. 1110

Gợi lòng thương cơn điên cuồng hư ảo,

Cả hai phe, đau khủng kiếp người trần.

Vénus cùng với Junon,

Mắt nhìn theo dõi chiến tranh bạo tàn.

Tisiphone*gây điên cuồng khủng khiếp,

Giữa hàng ngàn hai phía chiến binh.

Mézence giơ cao ngọn thương,

Kinh hoàng tiến giữa chiến trường dọa hăm.

Như Orion* khổng lồ băng Nérée hồ rộng,

Mở con đường giữa nước vượt bờ vai. 1120

Đỉnh rừng thông bao năm dài,

Chân trên đất, trán vượt trời trong mây.

Mézance như thế mình mang giáp rộng,

Énée đi tìm mắt dọc hàng quân,

Đi tìm đánh lòng thản nhiên,

Đợi chờ hiệp sĩ địch quân đối thù.

Hắn đứng giữa đội hình quân đội,

Mắt đợi chờ tầm phóng đi ra.

« Thần* chính là cánh tay ta,

Hãy phù hộ ngọn lao qua phút này. 1130

Ta cầu mong cùng con Laurus,

Cướp được giáp binh của kẻ cướp này.

Ngọn lao là chiến tích đây,

Trúng vào lồng ngực kẻ thù Énée. »

Nói như thế từ xa phóng tới,

Ngọn lao rít lên bị đẩy bởi thuẫn Énée.

Lao vào khoảng cách phía xa,

Trúng Antorès băng qua bụng sườn.

Antorès cùng Hercule đồng đội,

Đi Argos trong quân đội Évandre. 1140

Vào Italie đánh thành,

Thật không may mắn trúng nhầm ngọn lao.

Mắt không còn thấy quê hương Argos,

Nhưng Énée đã phóng nhanh lao,

Băng qua ba lớp đồng bao,

Ba lớp da trúng ngay vào Mézence.

Ngay vào háng, bị thương mất sức.

Énée vui mừng thấy máu Tyrrhénien.

Ngọn gươm hung hăng rơi liền.

Chung quanh bao kẻ thốt lên kinh hoàng. 1150

Laurus thấy cha mình thương tích,

Trong hiểm nguy rên rỉ vết thương,

Vội vàng chạy đến gần bên,

Cứu cha yêu dấu mà quên thân mình.

Lệ ướt đẫm đầm đìa khuôn mặt,

Tôi không thể quên trước khổ đau này.*

Cái chết tàn bạo nơi đây,

Hy sinh cao cả phơi bày đớn đau.

Nếu thế kỷ về sau thương tiếc,

Cho niềm tin hành động tốt lành. 1160

Chính người, chàng trai lưu danh,

Ngã chân vướng víu khó khăn kéo lùi,

Mézence bị thương lết lê với thuẫn.

Trước ngọn lao phóng tới kẻ thù.

Chàng trai giữa trận hai bên,

Khi Énée đã vung lên tay mình.

Sẵn sàng tung ngọn lao phóng tới,

Đồng đội reo hò thấy cha thoát hiểm nguy.

Che bởi chiếc thuẫn con trai,

Ngàn mũi lao phóng đồng thời từ xa. 1170

Để che chở buộc kẻ thù phải rút,

Énée giận lên che bởi thuẫn mình.

Như mây đen, mưa đá tung,

Nông phu cày cấy trốn nhanh trên đồng.

Khách du trốn khỏi bờ sông rộng,

Ẩn vòm cây, dưới hốc đá cao.

Mưa ngập mặt đất rào rào,

Đợi chờ mưa tạnh ra mau cánh đồng.

Énée như thế khi lao tung khắp,

Hỗ trợ quân binh lòng dũng cảm tiến công. 1180

Đợi khi ngừng thét đám đông,

Lausus non dại tham ăn đến liền.

Hắn hăm dọa ; « Chạy đâu khỏi chết !

Tại sao không dám tiến tới đánh ta.

Lòng nhân lạc lỏng mù loà. »

Nhưng Laurus đã vượt qua sức mình.

Làm thủ lĩnh Troyens nổi giận,

Thần Parques cắt dây Laurus phút cuối cùng.

Énée đã tuốt vung gươm,

Mũi gươm đã cắm sâu mình chàng trai. 1190

Mũi gươm băng qua tâm chiếc thuẫn,

Lớp giáp không che nổi thân mình,

Áo mẹ thêu kết vàng mềm,

Một dòng từ ngực đổ tuôn máu trào.

Linh hồn đã bay lên không khí,

Buồn thảm Hồn Ma lìa khỏi xác đi.

Nhưng con trai của Anchise,

Thấy trong lưỡi kiếm mặt người tái xanh.

Chợt thở dài thấy lòng thương hại,

Làm cho chàng ngừng lại bàn tay. 1200

Người cha nghĩ tới con trai,

« Bất hạnh tuổi trẻ vì ai, thế này.

Phải trả giá cho lòng cao thượng,

Gươm Énée có xứng với tình người.

Vũ khí có mang niềm vui,

Ta là để lại phận người Hồn Ma.

Nơi tro tàn tổ tiên lòng cảm động,

Ôi khổ đau an ủi chết đi.

Vì bàn tay của Énée. »

Đồng đội Lausus đã thôi ngại ngần. 1210

Nâng thân mình chàng chiến binh trẻ,

Tóc chải theo Étrusque trên đầu.

Đã ướt đỏ đẫm máu đào,

Bên bờ sông Tibre, cùng vào người cha.

Dùng nước sông rửa lau vết máu.

Đề xác thân dựa dưới gốc thông.

Cạnh bên là chiếc mũ đồng,

Còn treo lơ lửng trên cành cây xanh.

Vũ khí nặng trên đồng ngừng nghỉ,

Chiến sĩ tài năng vây đến chung quanh. 1220

Mézance yếu ớt thở nhanh,

Đi tìm chỗ dựa nơi lưng gối đầu.

Chòm râu rậm đong đưa trước ngực,

Không ngừng hỏi thăm Lausus tin con.

Bảo cho quân sĩ chóng nhanh,

Gọi về cha, lệnh với lòng lo âu.

Nhưng đồng đội mang về người chết,

Nằm kề bên vũ khí khóc than.

Chàng trai Lausus không còn,

Đã chết vì một vết thương nặng nề. 1230

Mézance thở dài từ xa thấy,

Linh cảm trông tai họa từ xa,

Vốc bụi phủ tóc trắng nhòa,*

Hai tay vươn cõi trời xa thét gào.

Ôm thi thể của con mà khóc :

« Ôi thương con biết mấy trên đời.

Con ơi ta lỡ lầm rồi,

Thay ta tay đánh vào nơi kẻ thù.

Ôi giờ đây lòng ta hối hận,

Nỗi đớn đau khắc nghiệt thế này. 1240

Con chết vì ta cứu nguy.

Vì ta con đã ra đi cõi đời.

Điều sỉ nhục làm lòng ta tan nát,

Bỏ ngai vàng, bỏ hốt lệnh cha ta.

Nợ quê hương, nát tình nhà,

Và con đã chết vì ta lỗi lầm.

Ôi cuộc sống đau thương rời bỏ,

Cả loài người và ánh sáng trần gian,

Rồi ta cũng từ giã luôn. »

Nói xong, chân nhắc vết thương nơi đùi. 1250

Chầm chậm bước và đi tiến tới,

Bảo người hầu mang ngựa đến gần.

Con đường an ủi vinh quang,

Đi vào chiến đấu với cùng toàn quân.

Mézence thấy buồn cùng con vật,

Và nói cùng với nó lời sầu :

« Rhèbe, chúng ta từ lâu,

Ra đi chinh chiến cùng nhau cõi trần.

Phải chiến thắng, hôm nay chiến đấu,

Mang thân thù đẫm máu trở về, 1260

Mang đầu của tên Énée.

Trả thù Lausus nặng nề đau thương.

Nếu công sức ta không thể thoát,

Thì chúng ta sẽ chết cùng nhau.

Vì ta không sống nhục nào,

Ngựa ta sống thác thế nào cùng ta.

Không thể chịu được lệnh người khác.

Chịu dưới quyền người chủ Troyen. »

Nói rồi thúc ngựa tiến lên,

Hai tay cầm lấy hai thanh lao dài. 1270

Đầu đội chiếc mũ đồng sáng chói,

Với chòm lông cò dựng bên trên.

Với hình dạng ấy đi lên,

Thúc ngựa nhanh chóng xáp lên đánh người.

Lòng hổ thẹn với cùng sôi nổi,

Nỗi giận và thất vọng chung cùng.

Dịu dàng thương xót trong lòng.

Người cha vinh dự với cùng tiếng danh.

Ba lần gọi Énée khiêu chiến,

Énée nhận ra không khỏi vui mừng. 1280

« Trước Cha Thần và Đại Apollon.

Mà người kiêu khích ta trong chiến trường. »

Xong lời nói cầm lao dừng ném,

Bước đi vào gặp gỡ đấu tranh.

« Man di ! » thốt lời Mézence,

« Rồi mi sẽ sống ở trong hãi hùng.

Khi cuộc đời con ta mi đã cướp,

Đã làm ta chết điếng cuộc đời.

Ta không run sợ chết rồi.

Vì ta chẳng nể sợ ai thánh thần*. » 1290

Dù ta có đi vào cõi chết,

Nhưng trước tiên ta quà tặng cho người,

Nói rồi phóng tới tận nơi,

Ngọn lao thứ nhất và rồi thứ hai,

Rồi thứ ba làm thành vòng rộng,

Quanh Énée, khiên thần chống được ngay,

Ba lần Mézence ngựa quay,

Bên trái quanh kẻ thù xoay yên lành.

Đón đỡ hết các ngọn lao phóng,

Quay chung quanh chiếc thuẫn thần ban. 1300

Dù có bắn cả rừng tên,

Nhưng tay mỏi mệt cũng cần nhổ ra.

Énée mệt, đấu không cân sức,

Ngàn ý trong đầu, cuối cùng phải phóng lên,

Lau trúng trán ngựa xoay quanh,

Làm cho ngựa ngã phải lồng lộn lên,

Kẻ cỡi ngựa rơi tòm xuống đất,

Ngựa ngã đau đè nặng vai Mézence.

Troyens cùng với Latins

Ồ lên một tiếng, trời xanh vang lừng. 1310

Énée chạy đến kẻ thù vung kiếm,

« Ôi còn đâu Mézence bạo cường.

Đâu là sức mạnh ngông cuồng ?

Đâu là sức mạnh tâm hồn còn đâu ? »

Chỉ còn thấy Tyrrhénien đưa mắt,

Nhìn Trời cao trấn tĩnh tâm hồn.

« Hỡi ôi kẻ thù bạo tàn,

Tại sao còn mãi rủa nguyền với ta.

Hăm dọa gì đưa ta vào cõi chết,

Hãy cắt cổ ta hỡi kẻ sát nhân. 1320

Ta đến đây để đấu tranh,

Thì không nhân nhượng với tình làm chi.

Ôi Lausus con ta đã chết,

Ta không cần giao ước để làm gì,

Chỉ cần một điều mà thôi,

Nếu ta xin được một lời đặc ân.

Xin được phủ thân ta nấm đất,

Và chớ nên thù hận dân ta.

Ta mong được chôn với ta.

Cùng con ta một nấm mồ cùng chung. 1330

Nói xong lời ngọn gươm đã chém,

Hồn bay đi, máu như suối dưới ngọn gươm.