Sử thi Énéide, thi hào Virgile (70-19 trước JC) – Kiệt tác thời Đế quốc La Mã (Bài 9)

Khi sự kiện xảy ra nơi xa thẳm,

Junon truyền sứ thần Iris Olympe.

Đến gặp Turnus bạo gan,

Hắn ngồi thung lũng thiêng liêng cuối rừng.

Rừng Pilumnus* của tổ tiên ngày trước.

Nương tử Thaumas mở miệng hoa hồng.

«Chẳng thần nào hứa cho rằng,

Điều người mơ ước trông mong được gì!

Nhưng đây lúc thời cơ thuận tiện,

Énée đã rời đồng đội, chiến thuyền, 10

Để đến vương quốc Évandre,

Người Palatin đó. Chẳng còn hết đâu,

Hắn còn đến thành xa Corythus*,

Trang bị nhóm người nông dân Lydens*.

Đợi gì xe ngựa chiến trường,

Có thể mang đến rối ren quân thù. »

Thần nói xong mở tung đôi cánh,

Bay lên cao về lại Olympe,

Trên đường đi dưới trời xanh,

Để lại chiếc móng cầu vồng bao la. 20

Chàng chiến sĩ nhận ra  thần đến.

Đưa hai tay cầu khẩn trời sao.

Cất lên lời khẩn cầu nào :

“Iris, Vòng Ngọc trời cao xuống trần.

Đến với tôi từ mây xanh, mặt đất,

Mà từ đâu điều sáng tỏ bỗng nhiên,

Tôi thấy tầng trời thiêng liêng,

Mở ra ánh sáng vô biên dưới vòm.

Tôi xin vâng lệnh những lời thông báo,

Của vị thần kêu gọi tấn công.” 30

Nói rồi tiến đến dòng sông,

Vốc lên một vại nước trong, cầu thần.

Lòng vui sướng như lời mong ước.

Quân đã dàn ra trên khắp cánh đồng.

Giàu ngựa, giàu áo thêu vàng,

Messape điều khiển đội quân hàng đầu.

Hậu quân vâng lệnh con Tyrrhus.

Turnus trung tâm nơi chỉ huy quân.

Cao lớn hơn so lính quân mình.

Hơn cái đầu mọi chiến binh quân đoàn. 40

Đoàn quân đóng chật bảy dòng sông yên tĩnh.

Như sông Gange sâu dâng lên lặng im.

Sông Nil tưới mát đất lành,

Bỗng như đọng lại lòng sông muốn ngừng.

Trong lúc đó Troyens bỗng thấy,

Một đám mây bụi tối tăm trời.

Bóng tối phủ khắp xa xôi,

Caïcus là kẻ đầu nơi quân thù.

“Các bạn hỡi, cái gì trong bóng tối,

Cơn lốc đang quay về phía chúng ta. 50

Các bạn, vũ khí nhanh ra,

Chuẩn bị tên bắn mau qua tường thành.

Kẻ thù đã đến nhanh, báo động !”

Quân Troyens thét lớn tiếng to,

Tập trung nơi các cửa vô,

Và lên nhanh chóng trên cao tường thành.

Énée người chỉ huy khôn khéo,

Lúc ra đi đã dặn trước tình hình.

Không đánh trận chiến xếp hàng,

Không tung lực lượng lang thang trên đồng. 60

Chỉ bảo vệ cố thủ thành trại.

Từ tháp thành và các chiến hào.

Không vì tự ái làm cao,

Không vì tức giận trước bao lời thù.

Giữ kín các cửa thành chờ đợi,

Và thi hành các lệnh ban hành.

Đợi chờ quân địch tiến công.

Đánh trong hào lũy tường thành của ta.

Turnus thấy tiến quân chậm chạp,

Chọn hai mươi kỵ mã theo mình. 70

Bất ngờ xuất hiện trước thành,

Cỡi ngựa Thrace trắng lông điểm mình.

Đầu đội mũ vàng chùm lông đỏ,

“Ai là người đầu tiên tiến cùng ta,

Xem đây !” Giương lao dài ra

Phóng trong không khí và ra lệnh cùng.

Nhanh quân tiến lên trên đồng cỏ,

Đồng đội theo cất tiếng hét vang.

Tiếng kêu to vọng kinh hoàng.

Quân Troie bất động đã làm ngạc nhiên. 80

Quân không tiến ra nơi đồng trống,

Cũng không ra đối mặt trước thù.

Trong thành cố thủ quân thu,

Turnus nổi giận lừ đừ chạy quanh.

Chạy tìm cách vào thành tìm lối,

Cũng giống như cái cảnh chuồng cừu,

Chó sói đi quanh rống kêu,

Mặc cho gió thét mưa gào trước đêm.

Trước nguy hiểm cừu be be bên mẹ,

Sói đói lòng chẳng hạ được mồi. 90

Cơn đói, tức giận, máu sôi,

Rutules như thế ở nơi trước thành.

Bực mình lửa nóng lên xương tủy,

Làm thế nào tìm được lối vào.

Kéo quân Troyens ra được sao ?

Để chúng rời trại đánh nhau trên đồng.

Các chiến thuyền dấu mình trên bến,

Dựa lưng vào bên cạnh trại quân.

Bảo vệ bởi lớp hào trong,

Và dòng sông nước cách ngăn đôi bờ. 100

Turnus ra lệnh cho đồng đội,

Đốt chiến thuyền bằng các ngọn đuốc thông.

Đoàn trai theo lệnh tìm diêm,

Lục lọi củi trại đuốc đêm sẵn sàng.

Ném vào thuyền mồi lửa heo hắt,

Vulcain đẩy lên đóm lửa thành tro.

Hỡi Thi Thần ! Ai giúp cho,

Tránh Troyens khỏi âu lo cháy thuyền.

Thi Thần hỡi niềm tin Cổ Đại,

Đã để bao dấu tích truyền đời. 110

Lúc Énée đóng thuyền thời,

Nơi Phrygie chốn đất trời Ida.

Để ra chốn bao la biển cả,

Thì Cybèle* mẹ các thần trên,

“Jupiter, thỏa nguyện hỡi con,

Những lời cầu nguyện mẹ còn yêu thương.

Cho con chốn Olympe cai trị,

Mẹ có riêng một cụm rừng thông,

Từ lâu yêu thích vô cùng,

Rừng ấy là một khu rừng thiêng liêng, 120

Trên đỉnh núi nơi người cúng lễ,

Dưới cội thông đen, ngô đồng* um tùm.

Và ta cũng đã vui lòng,

Cho chàng trai trẻ giống dòng Dardanus.

Khi cần đóng chiến thuyền ra biển.

Và bây giờ nỗi nghi ngại âu lo,

An lòng mẹ, con giúp cho,

Đừng cho giông bão, lửa to đốt thuyền.

Những gỗ quý từ núi ta cao lớn.”

– “Vâng mẹ ơi ! Thần Chuyển động Vòm trời, 130

Điều gì mẹ muốn phận người,

Để con giúp đỡ tận nơi chiến thuyền.

Các con tàu làm bởi người trần thế,

Được ưu tiên điều bất tử cõi thần.

Énée trải bao nguy nan,

Chẳng thần nào có nhiều hơn uy quyền.

Không, đến cuộc phiêu lưu chấm dứt,

Đoàn thuyền đi chiếm cứ bến Ausonie,

Những kẻ thoát qua sóng ngàn,

Troyen thủ lĩnh đến đồng Laurentes. 140

Mất hình trạng của người dương thế,

Được ưu tiên bất tử cõi thần trời.

Trở thành thần thánh biển khơi,

Như Néréide Doto, Galatée rẽ sóng bờ biển kia.

Nói như thế mời Styx em làm chứng,

Từ Địa Ngục bờ sôi sục nhựa đen.

Và ra dấu hiệu gật đầu,

Làm nên rực sáng cả bầu Olympe.”

Ngày đã hứa bây giờ đã đến,

Các Parques* thời gian đã chép ghi. 150

Âm mưu Turnus báo nguy,

Mẹ các Thần đổi hướng tàu thiêng liêng.

Lúc ánh sáng lạ nhìn trong mắt,

Từ Phương Đông qua đám mây bao la.

Cùng giàn hợp xướng Ida,

Một tiếng kinh khủng băng qua giữa trời.

Làm cho cả Troyens, Rutules tai điếc.

“Không nên vội vàng, Troyens bảo vệ thuyền.

Vô ích cầm lấy chèo thuyền,

Turnus chậm chạp so cành thông thiêng. 160

Hãy để tự do các thần của biển,

Mẹ các Thần ra lệnh giờ đây,

Các thuyền rời bến tức thì,

Như cá heo phóng ra đi sóng ngàn.

Cùng một hướng rời ra biển cả,

Các con thuyền rẽ sóng ra đi.

Ôi trông thật lạ lùng thay,

Thuyền bơi như dạng diệu kỳ thủy nương.

Bọn Rutules sững sờ kinh ngạc,

Messape chính mình, khó chịu ngựa lồng. 170

Sông Tibre vọng tiếng nước tràn,

Dòng sông chuyển động đẩy lên từ nguồn.

Nhưng hắn vẫn tin không bỏ cuộc.

Turnus bạo gan còn muốn nói gì ?

Kích động can đảm Rutules,

Chế ngự và nói bâng quơ đỡ lời.*

“Ấy chính phạt Troyens, những điều kỳ diệu.

Jupiter lấy đi khỏi chúng các thuyền.

Rutules không cần lửa, tên,

Chính biển đóng cửa con đường ra đi. 180

Tất cả hy vọng, chẳng còn trốn được,

Thế giới biển đi ra chẳng có thuyền này.

Mặt đất ta nắm trong tay,

Đứng lên vũ khí, Italie chiến trường.

Ta chẳng sợ, vì lời thần phán,

Đáp lời thần Phrygies tiến công.

Vénus, Số Mệnh được chăng ?

Cho Troyens đến đồng bằng Ausonie.

Cũng như ta Số Mệnh là chống đối,

Tàn sát  gươm lao dòng giống sát nhân. 190

Cho ta được một phu nhân,

Atrides không chỉ một mình tổn thương.

Mycènes* không chỉ có quyền cầm vũ khí.

Không chỉ là tổn thất một lần,

Vâng, nếu vì một lỗi lầm.

Đàn bà phải chịu phong trần đau thương.

Những hào lũy giữa ta và chúng,

Thành sơ sài, cho can đảm mà thôi.

Có thấy tường vững thành Troie.

Dựng bởi Nepturne sụp rồi lửa thiêu. 200

Ai các anh lòng can trường ưu việt,

Sẵn sàng lao, kiếm sắt trong tay.

Tiến theo ta trận tuyến này,

Chống Troyens chẳng cần gì kiếm lao.

Rèn bởi Vulcain* hay cần ngàn thuyền chiến.

Dù cho toàn Étrusques kết liên.

Chẳng sợ Địa Ngục tối tăm,

Đánh cắp hổ thẹn sao bằng Palladium.

Tàn sát quân giữ thành mở cổng.

Chúng ta không dấu mình trong ngựa gỗ tối tăm. 210

Ban ngày đối mặt trời xanh,

Bao vây thành quách đốt bằng lửa thiêu.

Chúng ta chẳng muốn làm như quân Hy Lạp*,

Trai Argos, Hector làm chậm chiến thắng mười năm.

Bây giờ phần lớn hoàn thành,

Thành công bảo đảm, chẳng còn bao lâu.

Các chiến binh hãy gắng công ra sức,

Tin vào ta sửa soạn tiến công.”

Messape chuẩn bị chung quanh.

Đoàn quân canh gác quanh thành bao vây. 220

Đốt lửa lên, đóng quân đốt lửa.

Mười bốn sĩ quan áo mũ thêu vàng.

Lãnh binh Rutules gác canh,

Mỗi người chỉ đạo một trăm quân mình.

Chúng đi lại thay phiên lần lượt,

Ngủ trên cỏ, không cấm uống rượu vò đồng.

Ngọn lửa thắp sáng bập bùng.

Lính canh chẳng ngủ canh phòng suốt đêm.

Trên tháp canh trại Troyens cẩn mật,

Mắt dõi theo, từng động tác quân thù. 230

Thận trọng canh gác lo âu,

Kiểm tra từng cửa nhờ cầu nối qua.

Các tường thành công trình vững chắc.

Trên sẵn sàng bắn đá xuống thành.

Mnesthée và Séreste coi trông,

Énée phó thác điều quân giữ gìn.

Mọi trường hợp có điều nguy hiểm,

Hướng dẫn thanh niên làm chủ tình hình.

Đóng quân dọc khắp tường thành,

Rút thăm khi những khó khăn lãnh phần. 240

Thay phiên nhau tùy theo trách nhiệm,

Để giữ gìn bảo vệ trại thành.

Nisus, con Hyrtacus can trường,

Chiến sĩ gan dạ thạo thành phóng lao.

Và giỏi bắn cung tên nhanh nhẹ,

Theo Énée nơi Ida bắn thú săn,

Bên cạnh là Euryale,

Chàng trai lực lưỡng hầu gần Énée.

Mang áo giáp Troyens chiến đấu,

Tuổi thơ cùng đùa nô các trò chơi. 250

Mê say chiến trận bao thời,

Lần này hai kẻ cùng nơi cửa thành.

Nisus nói : “Euryale, bạn hỡi !

Các thần cho ta chung nỗi can trường.

Chúng ta đều muốn hùng cường,

Từ lâu vẫn muốn lập đường chiến công.

Khi yên nghỉ làm ta bức rứt,

Tôi thấy ra nhiều điểm yếu Rutules.

Đốt lửa, uống rượu say mòng,

Trong cơn say đã lăn nằm lặng yên. 260

Tôi chợt muốn làm điều táo bạo,

Mọi người đang chờ mang tin đến Énée.

Muốn đem tin báo đi ra,

Và mang tin lại về nhà bình yên.

Nếu chỉ huy cho ta làm điều đó,

Thì vinh quang công trận tuyệt vời,

Tôi tin có thể đến nơi,

Đường đi qua các tường đồi Pallanté,”

Euryale kích động điều vinh dự,

Sợ cản ngăn vội nói với bạn mình : 270

“Dù Nisus chối từ chăng,

Tham gia vào chiến công to lớn này,

Một mình tôi sẵn sàng vào nguy hiểm.

Luôn luôn là ý chí cha tôi.

Ophetès rắn rỏi trong đời,

Dạy tôi can đảm giữa thời chiến tranh.

Chống Hy Lạp thành Troie thử thách,

Chẳng bao giờ hèn nhát anh lầm.

Tôi theo Énée anh hùng,

Dù cho Số Mệnh có phần hiểm nguy. 280

Tôi như thế, chẳng thích đánh ban ngày ánh sáng,

Đêm tối cho nhiều cơ hội vinh quang.”

-“Tôi không nghi lòng kiên gan”.

Nisus : “Tôi không hề nghĩ sai lầm thế đâu.

Nhưng tôi tin Jupiter cao cả,

Đã thấy trông số mệnh của tôi.

Mắt nhìn ưng thuận cho rồi,

Chiến công cùng đến hai người, bên anh.

Nhưng (nếu thấy trong phiêu lưu đó,

Xảy ra điều nguy hiểm đau thương). 290

Tôi muốn cùng anh lên đường,

Có anh giúp đỡ, quý hơn việc này.

Anh là bạn có thể mang tôi thân xác,

Trên chiến trường dù trả giá bạc ròng.

Cho tôi vào đất, cất chôn,

Nếu mà số mệnh chống công việc này..

Để cho tôi khi linh hồn không còn nữa,

Một lễ tang và một nấm mồ.

Tôi không muốn mẹ đơn côi,

Tấm lòng đau đớn, lẻ loi một mình.” 300

“Dám theo  anh, coi thường tường Aceste*,

Ấy chỉ là cái cớ mông lung.

Điều tôi quyết định trong lòng,

Hãy làm nhanh chóng.” Lời rằng Euryale.

Rồi cả hai đi tìm hoàng tử.

Ấy là giờ mặt đất ngủ say.

Quên bao khó nhọc ban ngày,

Troyens thủ lĩnh đứng đây họp bàn.

Đem những điều phải làm lợi ích,

Làm sao mang tin đến Énée ? 310

Họ cùng đứng tựa ngọn lao,

Tay cầm khiên đứng bên nhau họp bàn.

Nisus, Euryales tâm tình sôi nổi,

Và nóng lòng đòi hỏi chờ mong.

Mất chi quan trọng việc chung,

Iule cười bảo, ân cần tự nhiên.

Và rồi bảo Nisus hãy nói :

Hyrtacus công tử rằng : “ Đồng đội Énée.

Hãy cùng nhau nghe, lắng tai,

Chớ nên phán vội lời người trẻ trung. 320

Quân Rutules đang say men rượu,

Tất cả ngủ say như chết, lặng im.

Chúng tôi đã khám phá đường.

Có thể ra khỏi âm thầm ra đi.

Nơi ngã tư giữa hai đường lớn.

Gần cổng thôi, bên biển đi ra.

Lửa quân thù khá nhập nhòe,

Khói đen lan tỏa mịt mờ không gian.

Nếu chúng tôi thừa cơ chỗ ấy,

Lẻn ra đi tìm kiếm Énée. 330

Gần bên tường thành Pallanté.

Chúng tôi có thể trở về cho tin,

Sau khi giết địch quân say ngủ.

Lối chúng tôi đi ít ai biết con đường,

Chúng tôi từng đã đi săn,

Thấy trong thung lũng tối tăm gần kề.

Các ngôi nhà đầu tiên thành phố,

Biết rõ ràng từng khúc dòng sông.

Lão trượng Alégès khôn ngoan,

Thốt lên : “Ôi các thánh thần quê hương, 340

Thiên phúc luôn ban cho thành Troie đó,

Không muốn diệt vong dòng giống Teucer,

Kích thích tuổi trẻ chúng ta,

Bao tâm hồn đẹp bao la tấm lòng.”

Nói xong ôm vai hai chàng trai trẻ,

Cầm chặt tay hôn nước mắt chan hòa.

“Thế nào ân thưởng xứng cho,

Chiến công hiển hách cơ đồ làm nên.

Thần và lương tâm thưởng cho điều quí báo.

Rồi Énée sẽ thưởng công lao. 350

Ascagne cũng chẳng quên nào.”

Ascagne đang đợi tin vào của cha.

“Ôi Nisus, thần Pénates ban sức mạnh,

Bởi Lares d ́ Assaracus*

Nơi đài điện trắng Vesta,

Tất cả hy vọng đợi chờ mong tin.

Tôi sẽ giữ trong lòng mãi mãi,

Hãy mang cho cha tôi biết hiện tình.

Người về sẽ không còn buồn.

Ta tặng cúp bạc chạm hình nổi trên. 370

Cha tôi lấy nơi Arisba* chiến trận.

Tặng hai vạc ba chân, hai thỏi lớn lạng vàng.

Vại xưa cho bởi Sidon,

Rồi đây thắng trận chiến công một ngày.

Italie nhận hốt vua ngày trước,

Sẽ được rút thăm cho  được số phần.

Thấy ngựa Turnus cỡi chăng,

Và giáp vàng đó tốt lành oai nghiêm.

Ngựa, khiên và mũ lông hạc đỏ,

Ta sẽ đem ra để rút thăm. 380

Nisus đây chút thưởng phần,

Cha ta rồi sẽ cho còn nhiều hơn.

Cho mười hai vật quà lựa chọn,

Bao chiến phẩm cùng vũ khí ban cho,

Còn thưởng cho cả cửa nhà,

Lãnh địa riêng biệt vua Latinus.

Các người lớn hơn ta vài tuổi,

Tuổi trẻ thơ quý mến thẳng ngay,

Lòng tôi mở rộng tim này,

Ôm anh tôi chọn từ nay đồng hành. 390

Cho tất cả tâm tình cuộc sống,

Cùng các anh đi tìm nỗi vinh quang.

Thời bình cũng như chiến tranh.

Cho mọi hành động vẹn thành chí trai.

Tin các anh, niềm tin tuyệt đối.”

Euryale rằng : “Thời gian chẳng dối lừa,

Điều cao thượng làm được chưa,

Mọi ý đều thuận, cho vừa lòng nhau.

Nhưng điều tôi muốn hơn tất cả,

Một đặc ân khi nhận nhiệm vụ này. 400

Tôi còn mẹ ở gần đây,

Vốn cùng tiên tổ gia đình vua Priam.

Nếu sự việc chẳng may xảy đến,

Chẳng đất Ilion, chẳng tường vua Aceste giữ giam.

Tôi vào nguy hiểm gian nan,

Tôi không từ biệt lên đường, mẹ tôi.

Tôi sợ đến, tay phải người cầm lấy,

Không chịu được đớn đau nước mắt mẹ thương.

Nhờ anh ân huệ giúp giùm,

Nhờ anh an ủi cưu mang tâm tình. 410

Cho tôi được niềm tin bảo đảm.

Lòng can trường vượt trở ngại gian nguy.”

Mọi người xúc động lệ rơi,

Iule se thắt tim lời nhớ cha.

“Cho phép tôi, công việc anh xứng đáng.

Mẹ của anh, là mẹ của tôi.

Mẹ Crésus sinh ra tôi,

Tôi không còn thấy từ thời ấu thơ.

Dù thành công, hay thế nào đi nữa,

Cha tôi sẽ chứng minh, tôi xin thề. 420

Tôi hứa dù cho mọi bề,

Tôi luôn giúp đỡ gần kề mẹ thôi.

Nói như thế và mắt nhìn đẫm lệ,

Iule cởi vai thanh kiếm cán vàng.

Lycaon de Gnosse* đúc nên,

Nghệ thuật tinh xảo, bao gươm bằng ngà.

Mnesthée cho Nisé da sư tử,

Alétes trao đổi mũ đồng.

Vũ khí trang bị sẵn sàng,

Hai chàng trai trẻ lên đường ra đi. 430

Các thủ lĩnh trẻ già đưa tiễn,

Và đi theo đến tận cửa thành.

Iule thận trọng can trường,

Dặn dò nói với cha luôn nhiều lời.

Lời hư ảo theo mây bay gió thoảng,

Họ ra đi băng qua các đường hào.

Đi trong bóng tối đêm đen,

Làm cho tổn thất địch quân trận tiền.

Nhìn thấy chúng nằm lăn trên cỏ,

Còn ngủ mê, say bí tỉ rượu vang. 440

Bên bờ xe lái lên không,

Quân ngủ giữa lái và càn bánh xe.

Vũ khí, vò rượu ngã nghiêng trên đất,

“Euryale bạn ơi ! Nisus thì thầm.

Phải dám ra tay sát thương,

Tôi giết địch ngủ, bạn phòng phía sau.

Tôi dọn sạch góc trại này phía trước,

Mở lối đi cho bạn theo sau.

Nói rồi im lặng kiếm lao.

Rhamnès kiêu ngạo thảm cao đang nằm. 450

Một nhát gươm đâm ngay lồng ngực,

Rhamnès vua tất cả đội quân,

Quân sư Turnus tình hình,

Cái khoa bói toán chẳng phòng phận đen.

Nisus giết ba người hầu Rémus,

Nằm ngủ say vũ khí ngổn ngang.

Người đánh xe ngựa kề bên,

Chặt cổ với một nhát gươm qua đầu.

Máu còn nóng phun ra tung toé,

Thân phập phồng đẫm ướt đất giường. 460

Giết Lamyrus, Lamus luôn,

Chàng trai Serramus thức đêm chơi cờ.

Mặt tươi tắn còn đỏ hồng men rượu,

Nằm lăn ra quên nhiệm vụ trong đêm,

Thức canh cho đến rạng đông.

Như con sư tử lao trong bầy cừu.

Bởi cơn đói đã lên dữ dội,

Cắn xé bầy cừu yếu ớt số đông.

Vì sợ hãi nên lặng câm,

Gầm gừ chiếc mõm đỏ hồng máu tươi. 470

Euryale chắng kém phần tàn sát,

Máu nóng lên lôi cuốn khiếp kinh.

Giết đám lăn ngủ không tên,

Fadus, Herbésus, Rhétus cùng Abaris.

Trừ Rhétus thức trông thấy cả,

Sợ kinh hoàng núp trốn dựa vò cao.

Euryale đâm lút cán nhát vào,

Ngay trên lồng ngực tưởng nào thoát thôi.

Ngọn gươm cướp lấy cuộc đời,

Rhétus hồn đã trút hơi cuối cùng. 480

Mửa ra máu lẫn cùng rượu đỏ.

Hai Troyens tiếp tục giết âm thầm.

Hướng về Messape tiên phong,

Thấy sau đóm lửa tắt dần tối đen.

Bầy ngựa cột cũng như thường lệ,

Gậm cỏ non, Nisus thấy rằng :

Lôi cuốn trong cuộc sát thương,

Nói nhỏ cùng bạn ngừng, đêm sáng rồi.

Sợ đi sẽ lộ ra tung tích,

“Đã thỏa mãn rồi, cuộc trả thù.” 490

Đường đi qua trại quân thù,

Họ đã không lấy rất nhiều chiến công.

Các vật dụng làm bằng bạc nén,

Vũ khí và cúp, thảm dệt thêu.

Euryale thếy trên Rhamnes các huy chương,

Dây đeo gươm quý kết lên bằng vàng

Cédium giàu có đã gửi cho quà tặng

Cho Rémulus Tibur trong lúc chia tay.

Mối tình giao hảo vật này.

Rémulus muốn nó truyền đời cháu con. 500

Sau khi chết Rutules cướp được.

Euryale lấy đi, nhưng hỡi than ôi.

Đôi vai lực lưỡng mang rồi,

Mũ đồng Messape tuyệt vời chòm lông.

Cả hai đã ra đi khỏi trại,

Trên con đường nơi chắc chắn biết quen.

Nào ngờ kỵ binh tiền quân,

Của thành Latinus đi mang tin về.

Của thủ lĩnh cho vua Tunus.

Ba trăm quân mang cả giáp khiên. 510

Dưới lệnh cai quản Volcent,

Đã gần đến trại dưới chân bức tường.

Họ nhìn ra hai chàng trai trẻ,

Sao đi qua bên trái đường mòn,

Bóng tối mờ mịt ban đêm,

Cái mũ Messape đã làm lộ ra.

Euryale đã không thận trọng,

Chiếc mũ mang phản chiếu ánh trăng.

Nhìn thấy việc lạ, ngạc nhiên,

Volcent đã thét từ trong đội hình. 520

“Hãy đứng lại, sao đi đường đó ?

Người là ai  ? Trong đội quân nào ?

Các người đi đâu, đến đâu ?

Hai chàng nhìn thấy biết mau quân thù.

Vội chạy trốn vào trong rừng nhanh chóng.

Lợi dụng bóng đêm muốn trốn đi nhanh.

Nhưng đoàn kỵ mã vây quanh,

Chúng bao tứ phía chận ngang các đường.

Rừng lỏm chỏm xa bụi lùm bóng tối,

Thân cây dày mọc khắp các nơi. 530

Trốn được vài con đường rồi,

Ánh trăng vẫn chiếu xuyên soi lá cành.

Vật Euryale cướp mang đã làm lộ liễu,

Làm lệch đi phương hướng đi ra.

Nisus thoát được quân qua,

Sắp sửa đến chỗ gọi là Albain,

Tên Albe, vua Latinus.

Đã cho làm trại giống ngựa dòng.

Ngừng lại tìm kiếm bạn mình,

Euryale khốn khổ, lạc đường chốn nao ! 540

Làm thế nào, mong tìm ra bạn,

Chàng lại đi quay lại đường rừng.

Di tìm dấu vết bạn thân,

Lắng nghe tiếng ngựa đang gần đuổi theo.

Chàng đã thấy Euryale trên mảnh đất,

Bị lộ ra bởi mũ đồng mình.

Quân địch đang vây chung quanh,

Chiến đấu tuyệt vọng đám đông quân thù.

Phải làm gì để mà giải cứu,

Lao mình đi giữa đám  thù nào ? 550

Để tìm cái chết chóng mau,

Vội vàng bởi vết thương đau anh hùng ?

Cánh tay sau đưa lên ngọn giáo,

Mắt nhìn lên trăng sáng giữa trời.

Hướng về thần nữ cầu lời :

“Vinh danh thần nữ sao trời vinh quang.

Thần giữ rừng, Latone* nương tử.

Hãy hộ trì, giúp đỡ cho tôi.

Nếu Hyrtacus cha tôi,

Mang cho vật cúng ở nơi bàn thờ. 560

Tôi sẽ mang thêm thú săn được,

Treo ở trên vòm của đền thần.

Đóng đinh trên tường thiêng liêng,

Cho rối loạn địch qua thương phóng này.

Nói rồi phóng hết sức mình lao sắt,

Ngọn lao bay xuyên qua bóng đêm,

Đâm thẳng vào lưng Sulmon,

Mũi sắt ngập cán lao xuyên tim người.

Hắn lăn quay, máu trào như suối,

Lao vẫn còn cắm xuống rung rinh. 570

Rutules tìm kiếm chung quanh.

Giơ lên lao khác phóng lần thứ hai.

Địch náo động ngọn lao phóng rít,

Đi xuyên qua hai bên trán Targus.

Máu tuôn ra giữa óc đầu,

Volcens điên dại đến mau kinh hoàng.

Trút tất cả hết cơn giận dữ,

Mi ít ra trả nợ máu nóng này,

Cho cái chết hai quân ta,

Nói rồi tiến đến Euryale chém liền. 580

Nỗi xúc động ra ngoài mong muốn,

Nisus kêu lên, không còn dấu được mình,

Trong bóng tối nỗi đau thương,

Cũng không chịu được vô cùng đớn đau.

“Là ta đây, chính ta đã giết,

Hãy quay lao Rutules chống lại ta.

Chính ta đã giết, chính ta.

Hắn ta chẳng dám, chẳng là hắn đâu.

Trời chứng giám, các tinh tú biết,

Lỗi duy nhất không chịu nỗi khổ bạn ta.” 590

Trong lúc Nisus nói ra,

Ngọn gươm đâm thủng Euryale qua sườn.

Xuyên đến ngực Euryale lăn chết,

Trên chân tay máu chảy ướt đầm,

Cái đầu ngã xuống trên thân,

Như cánh hoa đẹp xuyên ngang chiếc cày.

Đóa hoa đã héo tàn rồi chết,

Đài hoa nghiêng cổ đã đứt rồi.

Hoa rơi mưa gió tả tơi,

Nisus đứng giữa đoàn người Rutules . 600

Chính Volcens, Nisus tìm đến,

Mục đích là giết được Volcens.

Kề bên thủ lĩnh chật quanh,

Một mình cận chiến cố tình đẩy lui.

Chàng chém tới, ngọn gươm nhanh chóng,

Như chớp giăng phóng tới trước mặt mình,

Đối diện miệng đã thét lên,

Ngọn gươm đã chém xé ngang kẻ thù.

Chàng cũng chết gươm xuyên qua thân thể,

Chàng chết đi lưỡi kiếm qua người. 610

Ngã bên bạn đã chết rồi,

Kề bên nhau giấc mộng đời vỡ tan.

Làm cho thời gian không xóa kỷ niệm xưa.

Đôi bạn sung sướng. Thơ tôi có vài quyền lực,

Dòng Énée bền vững Capitole,

Romain Đế Quốc vẫn còn quản cai.

Rutules chiến thắng, tướt đi khiên giáp,

Và khóc mang thi thể Volcens.

Tang tóc đã còn lớn hơn,

Tìm thấy Rhamnès cổ đâm chết rồi. 620

Và các tướng khác trong cuộc tàn sát,

Serranus và thủ lĩnh Numa.

Đám đông quanh các xác ma.

Đoàn quân nửa chết, trận đà tang thương.

Vẫn còn nóng cuộc sát thương vừa mới,

Máu còn tuôn ra chảy ròng ròng.

Nhìn ra chiếc mũ long lanh,

Của Messape mới biết rằng là ai ?

Bình Minh rời giường Titon* vàng rực,

Tắm lên trên khắp cả đất trời.

Mặt trời ánh sáng rọi soi,

Làm cho tỏ rõ muôn loài, thiên nhiên. 630

Turnus mang vào mình binh giáp,

Gọi quân ra vũ khí sẵn sàng.

Mỗi thủ lãnh quân một hàng.

Đội quân đồng thép tiến lên chiến trường.

Bao nhiêu tiếng xôn xao quanh trại,

Làm hắn thêm tức giận muốn điên.

Tôi kể gì, hai lao cắm trên,

Một cảnh khủng kiếp kinh hồn xảy ra.

Cắm hai đầu Euryale và Nisus.

Đội quân theo sau cất tiếng thét vang. 640

Đồng đội Énée đối diện kiên gian,

Đối diện bên trái đường ngang lũy thành.

Vì bên phải là dòng sông lớn,

Bảo vệ bằng bởi các hào sâu.

Đứng trên thành lũy tháp cao,

Mọi người xúc động thương đau khi nhìn.

Hai ngọn giáo, hai cái đầu quen biết,

Bao đớn đau ! máu đen chảy ròng ròng.

Tiếng đồn nhanh chóng lan truyền,

Chạy qua thành phố đau buồn rẩy run. 650

Truyền đến mẹ Euryale lời nói,

Bất hạnh như lửa rời khỏi tủy xương.

Chiếc thoi rời khỏi, tay buông,

Sợi len rối rắm đau thương tơi bời.

Cất tiếng rú, bứt tai bứt tóc,

Không chế kìm, chạy đến bên thành.

Hàng đầu đạn đá nguy nan,

Không còn biết nữa, thở than cùng Trời.

“Euryale nỗi nào con hỡi!

Con là nơi chỗ dựa ta tuổi già, 660

Giờ con bỏ một mình ta,

Khắt khe con trải bao là hiểm nguy.

Con đi chẳng một lời từ biệt mẹ,

Mà giờ con ngã xuống đớn đau.

Xác thân làm mồi cho bao,

Diều hâu, chó sói chốn nào Latium.

Ta, mẹ con, chẳng lễ nghi tống táng,

Chẳng vuốt mắt con, lau được vết thương.

Đắp con chăn ấm ngày đêm,

Còn ai an ủi đau thương mẹ già. 670

Tìm con đâu, mảnh đất nào thân xác,

Chân tay xé tan, thi thể rách tươm.

Con ơi ! Sau mang về con ?

Mẹ tìm con dẫu đất gần, biển xa.

Hãy đâm tôi, nếu người còn lòng tốt,

Hỡi Rutules bắn tôi một mũi tên.

Cho tôi ngã xuống đầu tiên,

Và Ngài Cha của Olympe các Thần.

Ban sấm sét, cho tôi rơi vào Tartare sâu thẳm,

Xuống cái đầu bỉ ổi của tôi. 680

Làm sao chấm dứt cuộc đời,

Trở nên tàn bạo, tôi thời sống chi ?”

Lời khóc than bao tim người đau xót,

Sợ trong quân nghe tiếng thở than.

Không còn sức lực đấu tranh,

Sẽ còn ảnh hưởng cả thành đớn đau.

Idaeus và Actor đi đến,

Theo lệnh Ilionne và của Iule

Lệ tuôn và nắm tay cùng,

Dìu mang về tận trong phòng trấn an. 690

Nhưng vang dội tiếng kèn giục giã,

Trước quân thù hình đội ngũ hăm he.

Đá nặng lăn xuống đã đè,

Mái trên tay thuẫn chẳng che được gì.

Tảng đá lớn tan tành mái thuẫn,

Dù kiên gan không dám tiến bước theo.

Khi không nhìn thấy kẻ thù,

Chỉ còn cách bắn lên vào Troyens.

Về mặt đó Mézence hung bạo,

Cầm đuốc cao nhựa thông Étrurie. 700

Ném vào đuốc lửa khói bay,

Messape san được một nơi chông hào.

Đòi các thang toan tấn công tường lũy.

Ôi Thi thần, Calliope nương nương,

Giúp tôi giọng nói văn chương,

Tả cuộc tàn sát tóc tang thế nào.

Turnus sẽ đánh bằng lao kiếm,

Chiến sĩ nào trong mỗi cuộc chiến chinh.

Sẽ nhanh về chốn Diêm Vương,

Bức tranh to lớn chiến trường mở ra. 710

Hỡi Thi nương, Thần còn nhớ hết,

Hãy nhắc tôi điều đã xảy ra.

Tháp cao kỳ diệu trông xa,

Italiens họp sức trên đà tiến lên.

Lòng mong muốn ra công đánh đổ,

Các Troyens bảo vệ lũy thành.

Đá tảng lăn mưa đá tung,

Làm cho kẻ địch hàng hàng rụng rơi.

Turnus chạy đi đầu cầm đuốc,

Ném vào trong đốt lũy gỗ thành. 720

Lửa theo luồng gió cháy nhanh,

Bừng lên cháy bén tận lên sườn nhà.

Troyen nhốn nháo, trốn nơi lửa cháy.

Tháp ngã rơi, sức nặng tầng cao.

Như sấm sét tự trời sao,

Các khối to lớn đổ nhào xuống thôi.

Quân Troyens bị thương nửa chết,

Bị đâm xuyên bởi chính chông mình.

Ngực nát bởi tháp đổ ầm,

Hélénor, Lycus nhọc nhằn thoát ra. 730

Hélénor lớn tuổi hơn bạn,

Con vua Méonie và nàng nô lệ Licymnie,

Dưỡng nuôi kín đáo từ khi,

Tuổi thanh niên được gửi đi Troie thành.

Vũ trang nhẹ như quân vô danh khác,

Thanh kiếm thường, chiếc thuẫn chẳng biểu chương.

Đứng giữa ngàn Turnus quân,

Áp lực tả hữu bởi cùng Latins.

Như thú hoang giữa vòng người săn thú,

Nổi giận lên chống các ngọn lao. 740

Cố tình muốn cái chết mau,

Nhảy vọt ra trước biết bao quân thù.

Chạy về hướng các lao dày đặc,

Thân nhẹ nhàng xuyên qua đội quân.

Qua các vũ khí bên tường,

Cố gắng nắm lấy leo thành châu mai.

Và nắm lấy các tay đồng đội.

Turnus theo chân đến kề bên,

Tay cầm chiếc giáo dọa hăm,

Miệng mồm chửi rủa với lòng ngạo kiêu. 750

“Mi mong thoát tay ta, rồ dại,

Lúc hắn đang nắm đồng đội long đong,

Làm cho sụp đổ mảng thành,

Như chim ưng Jupiter trước vuốt con thỏ rừng.

Hay ngỗng bạc mang lên trời thẳm,

Như sói hung thần Mars trước chuồng.

Cừu con gọi mẹ bi thương,

Tiếng kêu la ó cất lên khắp thành.

Chúng tiến quân lấp bằng hào hố,

Bằng các bao cát nhẹ tay mang. 760

Kẻ khác mang ngọn đuốc thông,

Ném vào rào cản vây quanh tường thành.

Ilionée lăn tảng đá lớn,

Như núi to đè bẹp Lucétius.

Đuốc trong tay đang đến gần,

Liger hạ gục Émathion lăn nhào.

Asilas Corynée tay lao thiện nghệ,

Tay khác tên bắn nỏ bất ngờ.

Ortygus bị hạ bởi Cénée,

Cénée đang thắng, Turnus vào đâm lao. 770

Turnus giết Itys, Clonius, Dioxippus,

Promolus, Saragis và Idas,

Đứng trước gần chiếc tháp canh.

Lưỡi gươm hung bạo tan tành máu tuôn.

Privernus bị sướt qua ngọn giáo,

Của Thémillas, nên vô tâm ném thuẫn ra.

Mũi tên Capys bắn qua,

Cắm bàn tay trái, khó mà đỡ chi.

Một nhát kiếm đưa vào cõi chết,

Đã cướp đi hơi thở cuối cùng. 780

Arcens* công tử đứng lên,

Trong bộ binh giáp y trang huy hoàng,

Áo choàng thêu đẹp nhung lụa kết,

Màu đỏ nhung non nước Ibérie*,

Nổi bật tuấn tú thanh niên,

Người cha đã gửi theo cùng Énée.

Được nuôi dưỡng rừng thiêng thần Mars,

Bờ sông Syméthus* nơi đã thấy cùng,

Máu nạn nhân bàn thờ thần,

Thần Palicus* cầu phúc ban ơn hội thề. 790

Mézence đâm vào đầu ngọn giáo,

Nhắm dây đai giữa trán đâm vào,

Ba vòng xoáy mau trên đầu,

Ngã lăn vỡ trán thương đau, cát nằm.

Lần đầu tiên Ascagne ra chiến trận,

Từ lâu nay vẫn sợ thú trốn mình.

Bắn ngay một mũi tên nhanh,

Numanus cường bạo ngã lăn đất liền.

Hắn còn gọi danh là Rémulus,

Mới kết hôn em thứ hai Turnus. 800

Numanus hàng đầu đội quân,

Thét lời suồng sã với cùng Troyens.

Lời ngu xuẩn vì con tim kiêu ngạo.

Mới được lên làm rể hoàng gia.

Tiến lên kể lể ba hoa :

“Sao không hổ thẹn, trốn ta trong rào.

Phrygiens hai lần bị vây hãm,

Tường thành kia chống cái chết được sao ?

Vũ khí trong tay cướp vợ được nào,

Thần nào rồ dại đẩy vào Italie ? 810

Nơi đây chẳng có anh em Atride,

Chẳng Ulysse kia lừa lọc mưu gian.

Giống dòng cứng rắn cha con,

Từ sơ sinh đã tắm trong sông rồi.

Lắm dày dạn bởi giá băng ngọn sóng,

Tuổi thơ qua đêm săn bắn trong rừng.

Dọc ngang đi khắp lung tung,

Khuất phục ngựa, bắn nỏ cùng cung tên.

Là trò chơi cho trẻ thơ ta đó,

Quen nhọc nhằn sống đủ bần hàn. 820

Xới đất với cuốc lưỡi cong,

Chuyển rung chiến trận với quân mạnh hùng.

Cả đời dân luôn cầm vũ khí,

Cú phóng ngọn lao chẳng nhọc sức bò non.

Tuổi già chậm đến tâm hồn,

Chẳng làm cùn nhụt hao mòn sức trai.

Dù tóc trắng chẳng màng mũ giáp.

Chúng ta ưa thu chiến phẩm mới về,

Sống bằng cướp bóc thỏa thuê.

Còn người quần áo được thêu chỉ vàng*. 830

Màu nhung sắc chói chang đỏ thắm,

Chẳng làm gì là sung sướng đùa vui.

Chỉ mơ nhảy nhót mà thôi,

Áo dài tay thụng, mũ thời kết băng.

Hãy ra đánh, hỡi Phrygiens thật sự.

Trốn trong thành người chẳng phải Phrygiens.

Vì lên trên đỉnh Dindyme,

Sáo hai lỗ thổi đã quen tai rồi.

Trống cơm mẹ Idéenne* đó,

Và sáo Bérécynte gọi lên, 840

Hãy giao vũ khí đang mang,

Từ bỏ chiến đấu đầu hàng ta đây.”

Lời kiêu ngạo dữ dằn phách lối,

Ascagne nghe đã tức mình xoay,

Hướng về kẻ chửi rủa này,

Lắp tên vào nỏ căng dây nhắm liền.

Chàng cầu nguyện Jupiter giúp sức,

“Hãy giúp tôi Jupiter Đấng Vạn Năng.

Mũi tên bắn trúng bạo cường,

Tôi sẽ dâng cúng nơi chân bàn thờ. 850

Một bò tơ trắng, sừng vàng mạ,

Bò lớn cao như mẹ bò con,

Bò đã biết đánh bằng sừng,

Biết tung đất cát quanh bằng móng chân.”

Cha các Thần nghe lời cầu nguyện,

Đã gầm lên bên trái sấm vang.

Giữa trời yên tĩnh sáng trong,

Tiếng nỏ đã bật tên tung dây rồi.

Tiếng tên rít kêu lên khủng kiếp,

Trúng ngay Rémulus qua đầu. 860

Mũi sắt xuyên qua màng tang.

“Nín đi ! chửi rủa lời càn dỡ hơi,

Đây trả lời cho Rutules kiêu ngạo.

Của Phrygiens hai lần bị vây thành.”

Ascagne lời nói vừa xong,

Troyens tay vỗ, vang lừng thét la,

Lòng run sợ nay đà nhẹ nhỏm,

Và nhiệt tình cao vút tầng mây.

Trong lúc tầng cao khí bay,

Apollon tóc đẹp trên mây đang ngồi. 870

Quan sát quân Latins và Troyens trong trại,

Cất lên lời cho chiến thắng Iule :

“Can đảm tuổi trẻ vinh danh,

Mai sau sẽ được lên cùng trời  sao.

Con của Thần, và Cha Thần tương lai đó*,

Số mệnh có lý do trong trận chiến tranh.

Của Assaracus giống dòng,

Thành Troie không đủ tiếng danh nữa rồi.”

Nói như thế, Thần phóng từ trời thẳm,

Nhanh xuống trần như gió thổi bay qua. 880

Thẳng đến trước mặt Ascagne,

Hiện ra dưới dạng ông già Butès.

Troyen đánh xe cho Anchise ngày trước,

Vẫn trung thành tin cẩn kề bên,

Énée giao Ascagne trông nom.

Hóa thân tóc trắng, cũng cùng màu da.

Thần khích lệ Iule lòng hăng hái.

“Thôi đủ rồi công tử Énée.

Trừng phạt Numanus mũi tên,

Apollon chứng chiến công lần đầu. 890

Tuy nhiên con cũng nên ngừng bắn.

Thần chẳng ganh gì tài bắn của con”.

Lời Apollon nói xong.

Biến đi theo ánh sáng tầng không gian.

Thủ lĩnh Troyen nhận ra Thần đến,

Và cung tên thần thánh uy linh.

Họ nghe trong lúc địch quân,

Xéo nhau bỏ trốn, rầm rầm mũ khiên.

Vâng lời thần uy quyền Phébus,

Kiểm chế lòng sôi nổi Ascagne. 900

Trở lại chiến đấu oai hùng,

Dù cho liều lĩnh thân mình hiểm nguy.

Tiếng thét vang lên tuyến đầu thành trại,

Tên nỏ sẵn sàng, ngọn giáo vươn lên.

Mặt đất đầy các mũi tên,

Khiên mũ va chạm tiếng vang ầm ầm.

Trận ác liệt long trời lở  đất,

Sao Chevreaux* hiện báo trận mưa.

Mưa rào đập mạnh đất mưa,

Jupiter xoáy lốc xua cuộn tròn. 910

Như xé nát bầu trời mây xám,

Pandarus, Bitias con trai Alcanor,

Vốn dân ở núi Ida,

Rừng thiêng nuôi dưỡng, Iéra* tiên nương.

Hai chàng trai đốn thông trên núi.

Mở cửa thành được ủy thác gác canh.

Tin tưởng ở vũ khí mình,

Khiêu khích quân địch vào trong trại mình.

Khi địch đã vào trong vây đánh,

Hữu tả bao vây, tên bắn từ cao. 920

Trên hai tháp xuống ào ào.

Mũ đồng, giáp sắt chẳng sao đỡ mình.

Như sông Pô, bến bờ vui Adige.

Nước trong xanh bóng mát êm đềm.

Hai cây sên thẳng trời xanh,

Ngọn không ai tới, đỉnh ngàn đong đưa.

Rutules tràn vào trong ngõ hẹp,

Chúng thấy đang mở trước mặt mình.

Ùa vào chẳng xét tình hình.

Quercens, Aquiculus với cùng giáo khiên. 930

Tmarus nôn nóng, Hémon kiêu ngạo,

Cả đội quân để lại cuộc đời.

Ngoài thành điên dại, cuồng sôi,

Troyens đóng chặt, tả tơi chạy vòng.

Chúng không dám đương đầu xông đánh,

Mà chạy xa phía trước đâu đâu.

Turnus thủ lĩnh đối đầu,

Làm hùm làm hổ rối nhầu lung tung.

Hắn đinh ninh cửa thành đã mở,

Quân hăng say chém giết trận đồ. 940

Chẳng để cửa mở bao giờ,

Turnus chẳng bỏ hội cơ điên cuồng,

Chạy đến cổng Dardanien để mở,

Do hai anh em vốn tính ngạo kiêu.

Trước nhắm Antiphatès đánh cùng,

Con hoang Thébaine với Sarpédon kiêu kỳ.

Đánh gục Troyen thanh lao nhọn,

Gỗ cứng cây thù du Italie.

Bay không vật cản được gì,

Khi trúng vào bụng, khi thì phổi xuyên. 950

Turnus đánh gươm cùng Mérops,

Érymes, Aphidmes, rồi trông,

Bitias* mắt như lửa bùng,

Con tim xao xuyến đang cầm lao to.

Giương vững chắc, tiếng rít vang lao nhọn,

Đẩy tung ra như sấm sét giông to.

Dù cho hai lớp da bò.

Hai lớp vàng giáp chẳng cho đỡ mình.

Thân to lớn lảo đảo và ngã xuống,

Trên đất rỉ rên, khiên đổ ầm vang. 960

Như rơi đổ xuống bên vùng,

Bờ sông Eubéen bên vùng Baïes*.

Đê đá xây bằng tảng đá lớn,

Ngọn sóng cao nước lũ dâng mau.

Đá kia cũng lúc đổ nhào,

Vỡ tung nước xiết rơi vào vực sâu.

Biển chao đảo, cát đen dâng ngập,

Prochyta* run rẩy từ cao.

Inarrimé* cũng thế tràn vào,

Lệnh Jupiter lực đè mau nặng nề. 970

Xuống thân Typhée lớp tầng khắc nghiệt,

Thần Mars bạo cường, sức mạnh chiến tranh.

Làm bùng lên can đảm Latins

Kích thích sôi động con tim bạo cuồng.

Gửi Troyen tay sai Trốn Chạy,

Và tay sai đen Ghê Sợ chiến trường.

Rutules tập họp các bên,

Cho rằng cơ hội tiến công kẻ thù.

Mà Thần Chiến gieo trong trong lòng như thế.

Pandarus thấy anh gục xác không hồn. 980

Số mệnh chống lại Troyens,

Lối thoát may rủi đương đầu đấu tranh.

Vai rộng cứng tựa vào cánh cửa,

Quay bản lề gắng sức mở ra,

Để nhiều đồng đội đi qua,

Ngoài từng thành trận đánh đà gay go.

Rồi đóng lại cửa thành vây hãm,

Lúc vô tình không trông thấy vua Rutules,

Lẫn vào trong giữa đám đông,

Và rồi bị nhốt ở trong trại thành. 990

Con cọp dữ giữa thú bầy kém sức,

Ngọn lửa lạ lùng chói mắt Turnus.

Tiếng khiếp kinh khiên dội kêu,

Chòm lông như máu lêu khêu đỉnh đầu.

Chiếc khiên phản chiếu màu chói lọi,

Đồng đội Énée nhận biết ra người.

Mặt ghê tởm, tay cừ khôi,

Cho nên lo sợ lắm nơi kẻ này.

Pandarus* phóng lên điên dại,

Muốn trả thù cái chết của em. 1000

Bảo Turnus: “Đây chẳng là cung,

Amita với hồi môn vợ người.

Các bức tường đóng rồi lối thoát,

Chẳng Ardée xứ sở của mi.

Thấy chăng trại Troyen đây,

Chẳng còn có thể thoát chi được mình.”

Turnus bình tỉnh trả lời cười mỉm :

“Hãy bắt đầu thử can đảm đem ra,

Đến đây so tài với ta,

Kể cho vua Priam biết, ta là Achille. 1010

Rồi Pandarus* tập trung sức lực,

Phóng ngọn lao gỗ nhiều mắt còn da.

Nhưng lao chỉ sớt ngang qua,

Junon chuyển hướng lao sa cửa thành.

“Chiếc gươm này tay ta hết lực,

Mi chẳng thể nào chạy thoát khỏi nơi đây.

Mi chẳng thể đỡ được này,

Khiên đồng sắt thép chẳng tày tránh đâu.

Giơ cao gươm chẻ đôi giữa trán,

Vết thương đầu bị chẻ làm hai. 1020

Tiếng kêu, sức mạnh ngã dài,

Máu tuôn óc vỡ, máu người bắn tung.

Bị ngã gục nằm lăn ra đất,

Hai mảnh đầu rơi xuống hai vai.

Lo sợ xúc động mọi người,

Troyens bỏ chạy tản thời ra xa,

Trong lúc đó kẻ đang chiến thắng

Cũng chẳng ngừng, chẳng muốn dừng tay,

Mở cửa đồng đội vào ngay,

Để mà kết thúc trận này Troyens. 1030

Nỗi hung bạo cuồng điên cháy bỏng,

Khát vọng điên rồ chém giết kẻ thù.

Tấn công Phaléris và Gygès,

Chặt ngang chân cướp ngọn lao đi cùng

Các ngọn giáo lưng người bỏ trốn,

Junon giúp thêm sức lực bạo cuồng.

Các nạn nhân, Harlys kể thêm

Phégée bị lủng chiếc khiên trúng mình.

Rồi Alcandre, Halius, Noémon, Prytanis,

Đã không hay Turnus trong thành. 1040

Đuổi theo đánh trên bức tường,

Lyncée giáp mặt, gọi đồng đội lên.

Turnus dựa lưng thành bên phải,

Đưa kiếm lên chờ đón kẻ thù.

Một nhát gươm kề chém nhầu.

Lyncée bay cả mũ đầu lăn xa.

Đánh bất tỉnh cả Amycus,

Người chuyên săn thú dữ rừng hoang.

Thiện nghệ trong tài bắn cung,

Tên tẩm nấm độc, thú rừng ngất ngây. 1050

Cùng với Clytius con Éole thần Gió.

Créthée yêu mến các Thi nương.

Say mê đàn hát văn chương,

Dù trên lưng ngựa, chiến trường vẫn ca.

Cuối cùng Mnesthée thủ lĩnh,

Và Séreste nghe sôi nổi đ̣ược tin.

Kẻ tàn sát đội quân mình,

Thấy quân phân tán, thù trong trại mình.

« Chạy trốn đâu ? Mnesthé thét lớn,

Chạy đi đâu ? Tường lũy thành nào ? 1060

Một người, mà sợ hãi sao ?

Bị vây hãm bởi tường hào chúng ta.

Lại ra tay tàn sát trong thành lũy.

Đưa vào nhanh Địa ngục các trai hùng.

Nước non bất hạnh thế chăng ?

Thánh thần xưa cũ, tấm lòng Énée.

Sao chẳng kích thích lòng ta được ?

Hèn nhát các anh, hổ thẹn đáng thương, »

Bừng dậy bởi các lời khuyên,

Mọi người tập họp xếp hàng tiến công. 1070

Turnus rút dần dần chiến đấu,

Đi trên tường thành gần đến bờ sông.

Troyens áp lực bừng bừng,

Hét hò, một khối lao xông liên hồi.

Như một đám thợ săn vây bắt,

Con sư tử kia lao nhọn dọa hăm,

Con thú sợ hãi vô cùng,

Đôi mắt toé lửa lùi dần bước chân.

Lòng dũng cảm, và trong điên dại.

Đã cản ngăn quay lưng lại chạy đi. 1080

Hắn không thể dù muốn ham,

Xông vào lao với cả đoàn thợ săn.

Cũng như thế Turnus tính toán,

Với bao nhiêu dự định trong đầu.

Chân lùi chầm chậm không mau,

Mà lòng căng thẳng đến đầu cơn điên.

Hai lần hắn xông lên phía trước,

Hai lần làm phân tán trận tiền,

Tránh dọc theo bức tường thành

Nhưng rồi họp lại nhanh cùng tiến công. 1090

Toàn Troyens hợp quân tất cả,

Chống một mình hắn giữa vòng vây.

Junon chẳng còn ra tay,

Jupiter đã ra ngay lệnh rồi,

Iris mang cho Junon lệnh cấm,

Nếu Turnus không từ bỏ trại Troyen.

Khi không chống nổi anh hùng,

Chiếc khiên cùng với thanh gươm được nào.

Khi mưa tên tơi bời bay tới,

Lên trên đầu chiếc mũ tung vang. 1100

Mũ đồng như muốn vỡ tan,

Dưới làn đá chọi lông càng tả tơi.

Chiếc khiên tay cũng chẳng đủ đỡ,

Quân Troyen phóng các ngọn lao.

Nhất là Mnesthé nào,

Như cú sấm sét xông vào tấn công.

Mồ hôi đổ khắp mình đẫm ướt,

Lẫn với cùng cát bụi đen thui,

Nhọc nhằn chẳng thở ra hơi,

Tay chân run rẩy muốn rời gươm khiên. 1110

Nhưng cuối cùng hắn nhanh chân chạy trước,

Nhảy xuống sông với vũ khí mang,

Hắn rơi vào tận đáy sông,

Và từ từ nổi bơi dòng nước trôi.

Hắn tắm sạch bẩn nhơ tàn sát,

Thoát chết trở về đồng đội mừng vui. 1116