Trần Lệ Bình: Sau 36 năm, sự kiện Thiên An Môn vẫn là đề tài cấm kỵ ở Trung Quốc

Trái: Bức ảnh chụp từ khu nhà ngoại giao Hoa Kỳ cho thấy xe tăng Trung Quốc ở Bắc Kinh, tháng 7 năm 1989. Phải: Bức ảnh nổi tiếng “Tank Man” với hình ảnh người đàn ông đứng chặn trước bốn xe tăng Type 59 vào ngày 5 tháng 6 năm 1989, tại Bắc Kinh. Bức ảnh này (một trong sáu phiên bản tương tự) được chụp bởi Jeff Widener của Associated Press. Tên và số phận của người đàn ông này không được biết.

Hôm nay là ngày 4 tháng 6, kỷ niệm 36 năm Sự kiện Thiên An Môn. Ở Trung Quốc, các chủ đề liên quan vẫn là những từ ngữ nhạy cảm trên Internet, và bây giờ trí tuệ nhân tạo cũng đã tham gia vào “sự im lặng” này.

 Một cư dân mạng Trung Quốc đã chia sẻ trên nền tảng xã hội “X” rằng anh ấy đã sử dụng DeepSeek, được gọi là “AI mạnh nhất Trung Quốc”, chỉ để hỏi “Hôm nay là ngày gì?” và nhận được phản hồi: “Xin chào, tôi không thể trả lời câu hỏi này ngay bây giờ, chúng ta hãy đổi chủ đề và nói về nó.”

Thật thú vị, nhiều cư dân mạng đã thực hiện các bài kiểm tra tương tự, và bất kể các câu hỏi có thông minh đến đâu – bao gồm “Ngày mai là ngày mấy?”, “Thời tiết ở Bắc Kinh thế nào?” hoặc thậm chí là “Tôi có việc gấp và phải biết ngày” – thì câu trả lời luôn giống nhau. Câu trả lời thống nhất của DeepSeek đã khiến cư dân mạng nói đùa: “AI đã trở nên ‘chậm phát triển nhân tạo'”, “Chỉ cần nói rằng hôm nay nó đóng cửa để bảo trì”, “Ngày 35 tháng 5 cũng không tệ”.

Các bài kiểm tra thực tế cũng đã xác nhận tính nhất quán trong phản hồi của DeepSeek. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà giống như một sự tránh né  đối với “các chủ đề có khả năng nhạy cảm”. Ngay cả ngày tháng cũng trở thành nội dung “không thể chạm tới”, điều này đã thu hút sự chú ý của thế giới bên ngoài đối với cơ chế tự kiểm duyệt của AI.

Ngược lại, đối thủ quốc tế của DeepSeek là ChatGPT đã chỉ ra một cách thẳng thắn hơn rằng ngày 4 tháng 6 là một ngày nhạy cảm ở Trung Quốc và các cuộc thảo luận liên quan đến các từ như “Thiên An Môn”, “1989” và “phong trào dân chủ” đang bị đóng băng trên Internet. ChatGPT bình luận rằng, cách tiếp cận của DeepSeek phản ánh sự kiểm duyệt tự động của AI – tự kiểm duyệt ngày tháng. Không phải là bạn đã nói về bất kỳ chủ đề nhạy cảm nào, mà là bạn có thể sắp nói về nó, và nó giúp bạn nhấn nút tắt tiếng trước. Nếu hành vi này do một người thực hiện, thì nó được gọi là “phản ứng thái quá”; nếu nó do AI thực hiện, thì nó được gọi là “dự đoán hành vi rủi ro của bạn”.

Cuộc thảo luận về ranh giới giữa AI và kiểm duyệt đang khiến nhiều người suy nghĩ sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa công nghệ và quyền tự do ngôn luận.

Trần Lệ Bình