Trọng Thành: Đàm phán với Mỹ tại Ả Rập Xê Út: Nhân nhượng lãnh thổ Ukraina là điều kiện để kéo Nga vào thương lượng chấm dứt chiến tranh?

Về mặt chính thức, bản tuyên bố chung Mỹ-Ukraina ngày 11/03/2025, về đề xuất ngừng bắn một tháng với Nga, để mở đàm phán tìm giải pháp hoà bình, đã không hề có vấn đề Kiev chấp nhân nhượng hay không một số vùng lãnh thổ. 

Về lãnh thổ, lập trường giữa hai bên trong hiện tại là hoàn toàn đối nghịch. Với Ukraina, là “bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ”, tức không chấp nhận nhân nhượng lãnh thổ để đổi lấy hoà bình. Với Nga, là khẳng định được tính chính đáng của “chiến dịch quân sự đặc biệt” đã cho phép Nga sát nhập nhiều tỉnh của Ukraina, tức không chấp nhận rút lui (điều đồng nghĩa với việc thừa nhận gián tiếp cuộc chiến tranh là phi nghĩa). 

*****

MỸ: ĐỂ CHẤM DỨT CHIẾN TRANH BUỘC PHẢI CHẤP NHẬN CHUYỆN “NHÂN NHƯỢNG LÃNH THỔ”

Ngay trước thềm cuộc đàm phán quan trọng này, ngày 10/03, ngoại trưởng Mỹ đã nhấn mạnh để chấm dứt chiến tranh, không thể không có việc nhân nhượng lãnh thổ : “Họ [người Ukraina] đã phải chịu đựng rất nhiều.., và thật khó để nói về những nhượng bộ sau một điều gì đó như thế”, “nhưng đó là cách duy nhất để chấm dứt tình trạng này, ngăn chặn thêm đau khổ” (bài “Ukrainian concessions ‘the only way’ to end Russia’s war” / Nhân nhượng lãnh thổ Ukraina là “con đường duy nhất” để chấm dứt cuộc chiến Nga), Rubio says – chú thích 1). 

Về câu hỏi nhân nhượng cụ thể như thế nào (ngoài những vùng đã mất trước năm 2015), ngoại trưởng Mỹ cho biết phía Mỹ sẽ “lắng nghe”, “chúng tôi có thể có những gợi ý nếu họ yêu cầu, nhưng chúng tôi thực sự muốn xác định xem họ có lập trường như thế nào về vấn đề này và họ sẵn sàng làm gì để đạt được hòa bình. Điều đó có thể không tương thích với những gì người Nga sẵn sàng làm. Đó là điều chúng ta cần tìm hiểu”.

ZELENSKY BÁC BỎ VIỆC “CÔNG NHẬN”, TRUMP CHO BIẾT “CÓ THẢO LUẬN VỀ ĐẤT ĐAI”

Sau cuộc đàm phán với Mỹ Ả Rập Xê Út, ngày 12/03, tổng thống Volodymyr Zelenskyy khẳng định: “Chúng tôi sẽ không công nhận các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng. Thực tế là người dân của chúng tôi đã chiến đấu vì điều đó. Những người anh hùng của chúng tôi đã chiến đấu vì điều đó, nhiều bị thương, tử trận. Không ai có thể quên điều đó” (chú thích 2). Vấn đề nhân nhượng lãnh thổ như vậy dường như đã không được phía Ukraina chấp nhận. 

Sau cuộc đàm phán Mỹ – Ukraina, ngoại trưởng Mỹ không cho biết rõ thêm về vấn đề này, nhưng tổng thống Donald Trump xác nhận, trong một cuộc họp báo hôm nay, 12/03, là “Chúng tôi cũng đã thảo luận về đất đai… chúng tôi biết những khu vực đất đai mà chúng tôi đang nói đến, cho dù đó là rút lui hay không rút lui. Các vị biết đấy, chúng tôi đã thảo luận rất nhiều chi tiết về những gì phải loại bỏ vì chúng tôi không muốn lãng phí thời gian.” (chú thích 3) 

VẤN ĐỀ “LÃNH THỔ” : MẢNG NGẦM TRONG ĐÀM PHÁN UKRAINA – MỸ – NGA ? 

Mỹ và Ukraina đã thương lượng về nhân nhượng đất đai hay không? Tổng thống Ukraina bác bỏ việc nhân nhượng. Tổng thống Mỹ nói có bàn đến. Có bàn đến chưa chắc đã là nhân nhượng. Và nhân nhượng cũng có nhiều loại. Nhân nhượng chủ quyền cho Nga là điều mà tổng thống Ukraina bác bỏ. Nhưng gác sang một bên, để ưu tiên cho đàm phán, cũng là nhân nhượng. Điều mà tổng thống Ukraina không bác bỏ và tổng thống Mỹ dường như ngụ ý nói đến. Và với Ukraina, nhân nhượng cũng có thể là chấp nhận nguyên trạng, nhưng không thừa nhận chủ quyền của Nga, và sẽ đòi lại sau này bằng ngoại giao… (còn hàng loạt câu hỏi để ngỏ như nếu chấp nhận nhân nhượng, thì cụ thể là các vùng đất nào ? …).

Vấn đề “nhân nhượng lãnh thổ” được phía Mỹ coi là bắt buộc phải chấp nhận nếu muốn chấm dứt chiến tranh phải chăng là một mảng ngầm trong các đàm phán Mỹ – Ukraina? Washington và Kiev nhất trí ngầm với nhau về những điều gì? Và những điều gì sẽ được ngầm thông tin cho phía Nga? … Phải chăng việc Mỹ nhanh chóng nối lại viện trợ vũ khí và tin tức tình báo cho Ukraina phải chăng là sau khi có được một thoả hiệp nào đó về vấn đề này?… 

Một thoả hiệp nào đó về câu chuyện “lãnh thổ” chắc chắn sẽ là chủ đề quan trọng bậc nhất, nếu đàm phán có thể diễn ra và đi đến kết quả. Cho đến nay, với điện Kremlin, trả lại lãnh thổ đã chiếm và việc để quân đội châu Âu cử đến Ukraina để duy trì hoà bình là hai điều không thể chấp nhận được. Liệu chính quyền Putin có thể nhân nhượng điều gì ở đây? 

Về Ukraina, các nỗ lực của châu Âu cho đến nay đang đi theo hướng dồn lực để xây dựng lực lượng, phương tiện cho phép mang lại “đảm bảo an ninh” cho Ukraina trên các vùng lãnh thổ Ukraina kiểm soát chiếm khoảng 80% diện tích toàn quốc, một khi đạt được thoả thuận đình chiến. Chiến lược này của châu Âu phải chăng khớp với chiến lược của Mỹ, không hỗ trợ Ukraina trong việc giành lại các vùng đất đã mất bằng quân sự? (nhận định của ngoại trưởng Rubio trước thềm cuộc đàm phán này 11/03, “không có giải pháp quân sự cho phép chấm dứt xung đột này”) (chú thích 4). 

TỈ LỆ NGƯỜI UKRAINA CHẤP NHẬN ĐỔI ĐẤT LẤY ĐỘC LẬP – HOÀ BÌNH : TỪ 8 % LÊN 38% 

Việc chính quyền Trump đang đặt nhiều hy vọng một câu trả lời tích cực mang tính nhân nhượng từ phía Nga phải chăng có phần xuất phát từ một số thoả hiệp từ Ukraina trong câu chuyện lãnh thổ? (cho đến nay, theo một thăm dò của một viện nghiên cứu tại Ukraina, tỉ lệ người chấp nhận có nhân nhượng về lãnh thổ để đổi lấy độc lập là 38%, tăng hơn hẳn với khoảng 8% hồi 2022. Điều tra đầu 2025) (chú thích 5) 

Trước thềm cuộc điện đàm dự kiến Trump – Putin trong tuần, Washington dường như tiếp tục chính sách cây gậy – củ cà rốt với Matxcơva : một mặt gây áp lực buộc Kiev có các nhân nhượng về lãnh thổ, mặt khác đưa ra hàng loạt đe doạ Nga, với đòn trừng phạt tàn khốc về kinh tế, hay hậu thuẫn Kiev mạnh hơn về quân sự, nếu Matxcơva không chấp nhận đình chiến.

Ông Kurt Volker, cựu đặc phái viên của tổng thống Trump về Ukraina (nhiệm kỳ đầu tiên, từ 2017 đến 2019), cho biết không tin tổng thống Putin sẽ đồng ý với các điều khoản ngừng bắn mà Mỹ và Ukraina đưa ra tại Ả Rập Xê Út. Trả lời CNN, Kurt Volker nhấn mạnh: “Putin sẽ không đưa ra cách tiếp cận hợp lý để giải quyết vấn đề Ukraina. Ông ấy không muốn sống cạnh một nước Ukraina độc lập, tự do. Ông ấy không muốn Ukraina có thể tự bảo vệ mình.” (chú thích 6).

Các biện pháp của Trump tác động như thế nào đến Kiev và đến Matxcơva? Diễn biến những ngày tới sẽ cho thấy rõ hơn. 

Trọng Thành 

—————–

Ghi chú 

Chú thích 1. Ukrainian concessions ‘the only way’ to end Russia’s war, Rubio says. Politico

Chú thích 2. Secretary of State Marco Rubio’s Remarks to the Press, US Department of State

Chú thích 3. ‘Very bad for Russia’: Trump issues warning as US awaits response to ceasefire proposal, USA Today News

Chú thích 4. ‘No military solution’ to Ukraine war, Rubio says ahead of Saudi meetings, The Guardian

Chú thích 5: Kết quả thăm dò đầu 2025, Temporary ceasefire or redrawing borders? What ‘territorial concessions’ mean to Ukraine, Russia, and the US, Kyiv Independent

Kết quả thăm dò cuối 2024:  Sondage : Les Ukrainiens restent opposés aux concessions territoriales, Viral Mag

Chú thích 6: Trump threatens sanctions if Russia does not accept ceasefire — as it happened, The Times