Uyên Nguyên: Văn Học Hải Ngoại: Bao Giờ Đến Độ Xuân Sang? Hay Hành Trình Nhân Văn Và Ý Thức Cộng Đồng

Giữa dòng hải lưu mênh mông của văn học Việt nơi xứ người, chúng ta chứng kiến một sự trỗi dậy đầy phong phú và sôi nổi. Không gian văn chương hải ngoại, thoát khỏi giới hạn địa lý và sự kìm hãm của kiểm duyệt, đã phát triển mạnh mẽ với sự tham gia của những nhà văn đến từ mọi miền thế giới, mang theo những câu chuyện và góc nhìn đa dạng. Nhưng giữa biển cả mênh mông của ngôn từ, chúng ta lại thấy thiếu vắng một nền tảng xuất bản thực sự chuyên nghiệp và đúng nghĩa, một hệ thống xuất bản không chỉ là phương tiện mà là nơi ươm mầm giá trị văn chương, nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo và hơn hết, là biểu hiện của khát vọng tự do tư tưởng. Trong khi đó, tại quốc nội, văn chương chịu sự kiểm soát chặt chẽ, ý thức tự do sáng tác bị bóp nghẹt trong khuôn khổ giới hạn. Một nền văn học hải ngoại đích thực cần có một nhà xuất bản với bản sắc cộng đồng, nơi các tác phẩm không chỉ được in ấn mà còn được cởi trói khỏi các rào cản, cho phép ngòi bút được tự do khắc họa tâm tư của từng thế hệ người Việt xa xứ.

Giới trẻ hải ngoại ngày nay, với bản lĩnh và nội lực mạnh mẽ, không thiếu đi ý chí hay tài năng; họ đã và đang âm thầm tạo dấu ấn trên văn đàn quốc tế, khẳng định giá trị bản sắc Việt qua từng trang viết. Họ tìm đến văn học không chỉ để thể hiện cá tính, mà còn để cất lên tiếng nói sâu sắc về con người, về thân phận, và về một quá khứ chưa bao giờ vơi bớt trong tâm hồn người Việt xa quê hương. Để làm được điều đó, những ngòi bút này cần một không gian tự do thực sự, một NXB cộng đồng nơi mỗi tác phẩm có thể phát huy tối đa tiềm năng của nó mà không phải lo lắng về sự cản trở của kiểm duyệt. Trong một thời đại mà ngôn từ bị ràng buộc bởi nhiều quy tắc, văn học hải ngoại là một lối thoát, một cách để những khát khao và trăn trở của các thế hệ người Việt được lắng nghe, thấu hiểu và hơn hết là được tôn trọng.

Tinh thần nhân văn trong văn học không phải là điều mơ hồ hay xa vời; đó là sự phản chiếu của tình thương, của đồng cảm và của khát vọng giải phóng con người khỏi những rào cản áp đặt. Một nền văn học sung mãn khi nó không bị kìm hãm, khi mỗi người cầm bút không phải cúi đầu viết ra những điều bị hạn chế, mà là tự do bày tỏ cái nhìn của mình với đời sống. Trong bối cảnh văn học quốc nội bị kiểm soát chặt chẽ, một NXB hải ngoại chuyên nghiệp, với sự bảo chứng cho chất lượng và tinh thần tự do sáng tạo vừa là nơi giúp giới trẻ và các nhà văn độc lập thể hiện bản thân, mà còn là một pháo đài bảo vệ giá trị chân thực và những tư tưởng không bị kìm hãm.

Sự phát triển của công nghệ POD (Print on Demand) mở ra khả năng in ấn nhanh chóng, giúp các nhà văn cá nhân sáng tạo và phát hành tác phẩm mà không phụ thuộc vào hệ thống xuất bản lớn. Nhưng tự do một cách vô tổ chức cũng sẽ dẫn đến sự phân mảnh, nơi mà các tác phẩm chỉ tồn tại như một sản phẩm in ấn thiếu giá trị. Chính vì thế, văn học Việt Nam hải ngoại cần một nhà xuất bản không chỉ để in sách, mà là để xây dựng một không gian văn học, một hệ thống xuất bản gắn kết cộng đồng, giúp lan tỏa những tác phẩm có giá trị nhân văn và tính triết lý sâu sắc. Hơn bao giờ hết, chúng ta cần một nền tảng có thể khẳng định và bảo vệ giá trị của văn học Việt trong lòng thế giới, một hệ sinh thái văn chương mang ý thức cộng đồng, nơi tiếng nói của từng người viết đều được tôn trọng và trao quyền thể hiện.

Khát vọng chung của chúng ta không phải chỉ là để nhiều nhà văn được biết đến hay để các tác phẩm gia tăng về số lượng, mà là vun đắp một nền tảng văn học đậm đà bản sắc Việt, có chiều sâu về mặt nội dung và sức lan tỏa về ý nghĩa. Sự hiện diện của một nhà xuất bản chuyên nghiệp và mang tinh thần cộng đồng sẽ giúp tinh hoa văn chương hải ngoại vượt khỏi giới hạn của cộng đồng người Việt xa xứ, tiếp cận với độc giả toàn cầu và góp phần làm giàu thêm cho dòng chảy văn học thế giới. Một nền văn học không thể đứng ngoài các giá trị nhân văn và ý thức cộng đồng; nó phải là sự phản chiếu của những gì cao quý nhất trong tâm hồn con người, là chiếc cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa cá nhân và cộng đồng.

Trong một thế giới mà văn hóa và bản sắc dân tộc dễ bị pha loãng, nền văn học hải ngoại mang trong mình một sứ mệnh thiêng liêng, đó là gìn giữ và phát triển những giá trị truyền thống. Một NXB hải ngoại có thể trở thành ngọn đuốc soi sáng, trở thành nơi bảo tồn và khơi dậy tinh thần văn hóa Việt giữa lòng thế giới. Chúng ta cần một nhà xuất bản không chỉ in sách mà còn đóng vai trò là người lưu giữ, truyền lại những giá trị đạo đức, tri thức và tinh thần dân tộc cho thế hệ mai sau. Trong hành trình ấy, văn học sẽ trở thành phương tiện để thế hệ trẻ tìm về cội nguồn, đồng thời xây dựng cho mình một bản sắc độc đáo trong thế giới đa văn hóa.

Với tất cả những lý do trên, việc xây dựng, hay tái lập những nhà xuất bản đúng nghĩa, mang tầm vóc cộng đồng cho văn học Việt Nam hải ngoại là điều cần thiết, cấp bách và đáng trân trọng. Đó sẽ là nơi mà những tác phẩm văn học đậm đà bản sắc Việt, giàu tính nhân văn, có thể thoát khỏi sự ràng buộc của kiểm duyệt, cất lên tiếng nói tự do và trung thực nhất. Trong hành trình ấy, chúng ta không viết cho chính mình mà còn viết cho thế hệ sau, cho cộng đồng và cho một giá trị văn hóa không bao giờ phai nhạt. Một nền văn học nhân văn và ý thức cộng đồng sẽ là nơi các tác phẩm được vinh danh, không riêng vì tính nghệ thuật mà còn vì tinh thần và tâm huyết của những người cầm bút, những người sẵn sàng cống hiến cho một nền văn hóa tự do, mạnh mẽ và lâu bền.

Uyên Nguyên