Trần Trung Đạo: Người bản địa Navajo và nhật thực toàn phần 2024

Monument Valley. Ảnh: Trần Trung Đạo.

Hai tuần trước lái xe qua Monument Valley. Monument Valley là một trong những di sản quan trọng của người Mỹ bản địa thuộc bộ tộc Navajo. 

Dù đất đai là của chính phủ liên bang dành riêng cho người Navajo định cư gọi là Navajo Indian Reservation chứ không phải là một quốc gia độc lập, bộ tộc Navajo có nhiều quyền hành trong một khu đất rộng 71 ngàn cây số vuông với dân số gần 400 ngàn người. Họ có các cơ quan hành pháp, lập pháp và tư pháp nhưng dĩ nhiên các đề án lớn đều phải đệ trình lên Bộ Nội Vụ của chính phủ liên bang duyệt xét. 

Chức năng của Bộ Nội Vụ Hoa Kỳ là “quản trị tài nguyên thiên nhiên và di sản văn hóa của Quốc gia cũng như tôn trọng trách nhiệm tuân thủ các cam kết đặc biệt của Mỹ đối với người Mỹ bản địa, người bản địa Alaska, người Hawaii bản địa và các Cộng đồng đảo trực thuộc.”

Người Navajo

Tổng thống Navajo hiện nay là một người Navajo có dòng máu Việt tên là Buu Nygren. Ông sinh năm 1986, tốt nghiệp Cử Nhân và MBA tại Arizona State University và sau đó theo học tại University of Southern California và tốt nghiệp tiến sĩ giáo dục tại đại học danh tiếng này.

Trả lời phỏng vấn của phóng viên Antonia Gonzales, đài phát thanh KUNM trong chiến dịch tranh cử tổng thống Navajo, ông Buu Nygren cho biết ông sinh ra đời khi mẹ ông chỉ mới 15 tuổi. Cha ông là người Việt Nam và mẹ là người Navajo (I’m half Navajo, half South Vietnamese people). Ông chưa bao giờ biết cha mình là ai. Mẹ ông qua đời vì bịnh nghiện rượu năm 2020. Ông lớn lên trong nghèo khó như nhiều người dân bản địa Navajo khác. Ông tranh cử để bảo vệ các giá trị tinh thần, văn hóa, cách sống của người Navajo như họ đã từng sống 50 năm, 100 năm trước đó. Ông đắc cử và chính thức trở thành tổng thống Navajo từ tháng 1 năm 2023. 

Mặt trăng được xem như là thánh địa của người Navajo. Tổng thống Buu Nygren lên tiếng phản đối việc đem tro người chết rải trên mặt trăng. Ông xem mặt trăng là “gia tài” của người Navajo. NASA rất tôn trọng văn hóa của Navajo nên các phản đối của Navajo vẫn đang được lắng nghe và thương thảo.

Hôm qua, 8 tháng 4, là nhật thực toàn phần, người dân Navajo thay vì ra ngoài xem, họ thường ở trong nhà không ăn, không uống và chỉ lắng lòng cầu nguyện. Thời gian nhật thực không phải là thời gian vui mừng mà là tang tóc. Bà Alaynna Littlefeather, người Navajo, nhà nghiên cứu văn hóa Navajo đang làm việc cho Viện Bảo Tàng Lịch Sử Người Mỹ Bản Địa (Museum of Native American History) cho rằng khi mặt trời bị che lấp 100% là thời gian mặt trời chết dù được tái sanh sau đó.

Mặt trăng trong nhật thực 2024. Ảnh: Trần Trung Đạo.

Một số ảnh chụp trong lần lái xe qua Monument Valley của người bản địa Navajo. Đường rất khó lái. Nhiều đoạn dốc rất đứng và nghiêng, dễ lật xe, khá vất vả và hồi hộp nếu dùng xe nhỏ. Đường rất hẹp nhưng hai chiều. Nhiều tai nạn chết người xảy ra trong đoạn đường này. Thời gian chúng tôi ở đó, 25 tháng 3, hai người chết vì xe của họ đụng nhau. 

Dù sao, trái đất là quê hương của loài người nên không đi thì sẽ không bao giờ biết những tượng đài kỳ vĩ ở Navajo.

Trần Trung Đạo.