Balla: AI, Những bất lợi và rủi ro trong thế giới sáng tạo văn học, Ngu Yên chuyển ngữ

Trí tuệ nhân tạo, hay AI, là công nghệ đang làm mưa làm gió trên toàn thế giới. Nó liên quan đến mục đích sao chép nhận thức của con người. Nó đã phát triển nhanh chóng kể từ khi bắt đầu vào giữa thế kỷ 20. Giống như chữ viết của con người phát triển từ việc ghi chú trên đá đến việc sử dụng máy tính, ‘Trí tuệ nhân tạo’ là một phần trong quá trình tiến hóa của loài người.

Kết quả, giống như hầu hết các khía cạnh mới lạ, AI cũng đang nổi lên như một mối quan tâm của nhiều người. Tất nhiên, điều này khá điển hình và thậm chí hữu ích ở một mức độ nhất định, vì điều này khiến chúng ta phải suy nghĩ và cố gắng hiểu mọi thứ tốt hơn. Chúng ta có thể sử dụng nó một cách khôn ngoan hơn nếu chúng ta xem xét kỹ hơn về mặt tốt của AI và suy nghĩ xem điều này có ý nghĩa gì đối với con người. Liệu AI sẽ chiếm lĩnh thế giới văn học khi công nghệ tiếp tục phát triển?

Mối quan tâm về tính độc đáo và sự tiếp xúc của con người.

Việc sử dụng AI trong văn học có thể hỗ trợ về ý tưởng và nội dung, nhưng có một vấn đề và rủi ro: đầu ra sẽ không hoàn toàn độc đáo. Các mô hình AI được đào tạo dựa trên hàng tấn dữ liệu hiện có và tạo ra nội dung trông quá giống những gì đã tồn tại. Đó là vấn đề đối với cá nhân và giọng văn của người viết. Một trong những nhược điểm lớn của nội dung do AI tạo ra là mất đi yếu tố con người. Như chúng ta đã biết, viết lách là một nghệ thuật được đánh giá cao về tính nhân văn và chân thực. AI có thể đưa ra gợi ý và ý tưởng, nhưng nó không có bí quyết của con người như một nhà văn. Một tác phẩm được viết hoàn hảo sẽ có cảm xúc, quan điểm cá nhân và sự kết nối với người đọc mà AI không thể có được. Các công cụ như máy phát hiện chữ viết AI để phân biệt giữa AI và nội dung do con người viết đang ngày càng trở thành công cụ quan trọng để duy trì tính xác thực trong thế giới văn học.

Nguy cơ phụ thuộc quá mức vào AI.

Mặt khác, nếu người viết trở nên quá phụ thuộc vào AI trong việc sửa lỗi hoặc tạo nội dung, họ sẽ mất kỹ năng chỉnh sửa kỹ lưỡng cho mục tiêu cuối cùng cụ thể mà tác giả đã nghĩ đến. Quá nhiều công nghệ có nghĩa là nhà văn bỏ bê sự phát triển nghề nghiệp của mình. AI trong văn bản phải là một công cụ chứ không phải là sự thay thế cho kỹ năng và trí tưởng tượng của con người. Người viết phải cân bằng công nghệ với quy trình viết của riêng mình để bảo vệ giọng nói và giọng điệu của mình.

Hạn chế của AI trong các tác phẩm văn học phức tạp.

ChatGPT có thể tạo văn bản theo nhiều phong cách khác nhau (thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết) nhưng có lẽ sẽ tốt hơn ở những văn bản ngắn và đơn giản. Viết sáng tạo và các tác phẩm văn học phức tạp, sâu sắc vẫn là những lĩnh vực mà tài năng và kinh nghiệm của con người là then chốt. Bằng cách sử dụng AI để chỉnh sửa hoặc cải thiện văn bản, người viết đang chia sẻ tác phẩm của mình với các dịch vụ trực tuyến hoặc nền tảng của bên thứ ba, điều này đặt ra câu hỏi về quyền riêng tư của nội dung. Người viết phải biết văn bản của mình được sử dụng và lưu trữ như thế nào khi sử dụng AI. AI cũng đặt ra những lo ngại về mặt đạo đức, chẳng hạn như nguy cơ đạo văn hoặc lạm dụng nội dung do AI tạo ra. Nó thậm chí có thể chứa những thành kiến cố hữu dựa trên dữ liệu mà máy đã được đào tạo, điều này có thể dẫn đến sự lan truyền thành kiến hoặc phân biệt đối xử trong các văn bản được tạo ra.

Thách thức đạo đức và vấn đề bản quyền.

AI đặt ra những thách thức đạo đức liên quan đến quyền tác giả và tính độc đáo, vì việc tạo nội dung bằng thuật toán có thể đặt ra câu hỏi về khả năng sáng tạo và sở hữu trí tuệ của con người. OpenAI vừa bị kiện lần đầu tiên về bản quyền. Các nhà văn Paul Tremblay và Mona Awad cùng nữ diễn viên Sarah Silverman đã kiện công ty trí tuệ nhân tạo OpenAI, chịu trách nhiệm phát triển ChatGPT, vì đã sử dụng tác phẩm của họ mà không được phép để đào tạo mô hình ngôn ngữ, trong một đề xuất tư pháp đặt câu hỏi về nguồn nội dung. 

Bản quyền là một lĩnh vực luật bảo vệ các tác phẩm sáng tạo nguyên bản, chẳng hạn như văn bản, âm nhạc, hình ảnh, phim và phần mềm, cùng nhiều tác phẩm khác: nó cấp cho người tạo ra những tác phẩm này một số quyền độc quyền nhất định đối với việc sử dụng và phân phối chúng. ChatGPT được đào tạo bằng cách sử dụng bộ dữ liệu lớn chứa văn bản thuộc phạm vi công cộng cũng như văn bản có bản quyền. Bản quyền đối với các văn bản đó tồn tại và có thể thực thi được, nhưng trách nhiệm lấy các giấy phép cần thiết thuộc về đơn vị tạo và phân phối mô hình AI. Luật sở hữu trí tuệ ở nhiều quốc gia hiện đang bảo vệ các tác phẩm, phát minh và đổi mới do con người tạo ra.

Tuy nhiên, sự tiến bộ nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo đặt ra những thách thức mới cho các khuôn khổ pháp lý này. Khi các hệ thống AI trở nên phức tạp hơn trong việc phân tích và tạo ra nội dung, các câu hỏi sẽ nảy sinh về việc sử dụng hợp lý, quyền sở hữu bản quyền đối với các tác phẩm do AI tạo ra và ý nghĩa của việc đào tạo AI về tài liệu có bản quyền.

Bối cảnh pháp lý có thể sẽ cần phải phát triển để giải quyết những vấn đề này, cân bằng quyền của người sáng tạo với tiềm năng đổi mới dựa trên AI. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia pháp lý đang tích cực tranh luận về cách điều chỉnh các khái niệm hiện có như sử dụng hợp lý cho phù hợp với thời đại AI, nhưng các giải pháp cụ thể vẫn khó nắm bắt trong lĩnh vực phức tạp và thay đổi nhanh chóng này.

Kết luận.

Viết vẫn là một quá trình của con người và cá nhân, và AI nên được sử dụng như một công cụ bổ sung thay vì thay thế hoàn toàn. AI đã mở ra những khả năng và thách thức mới trong thế giới viết lách. Mặc dù nó có thể có giá trị đối với các nhà văn nhưng điều quan trọng là phải xem xét những hàm ý đạo đức và việc bảo tồn tính xác thực của văn học. Khi công nghệ tiến bộ, nhà văn, độc giả và cộng đồng văn học rộng lớn hơn phải tham gia vào cuộc đối thoại tích cực và sâu sắc về cách AI có thể làm phong phú và bổ sung khả năng sáng tạo của con người thay vì thay thế nó. Sự giao thoa giữa AI và văn học mời gọi chúng ta khám phá những biên giới sáng tạo mới và thách thức những quan niệm truyền thống về chữ viết trong tất cả các biến thể của nó.

Balla, The AI Journal.

“Disadvantages and risks of AI in the world of literary creation”, Ngu Yên chuyển ngữ. 

(Tạp chí Đọc & Viết số Mùa Đông 2024: A.I và Văn học Văn hóa)