Giới thiệu: Giống như con người ở mỗi chặng đời…
Cảm Hoài của Đặng Dung và bản dịch tiếng Việt & tiếng Anh của Vương Thanh
Nguyên tác – Đặng Dung
感懷
世事悠悠奈老何，
無窮天地入酣歌。
時來屠釣成功易，
運去英雄飲恨多。
致主有懷扶地軸，
洗兵無路挽天河。
國讎未報頭先白，
幾度龍泉戴月磨
Cảm Hoài (phiên âm Hán Việt)
Thế sự du du nại lão hà,
Vô cùng thiên địa nhập hàm ca.
Thời lai đồ điếu thành công dị,
Vận khứ anh hùng ẩm hận đa.
Trí chúa hữu hoài phù địa trục,
Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà.
Quốc thù vị báo đầu tiên bạch,
Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma.
Bản dịch nghĩa:
Sự đời dằng dặc mà ta già rồi, biết làm sao đây!
Trời đất mênh mông thu vào trong cuộc rượu hát nghêu ngao.
Khi gặp thời thì anh hàng thịt, người câu cá cũng dễ thành công,
Nếu thời vận đã qua thì anh hùng cũng chỉ uống hận.
Muốn giúp chúa, ôm hoài bão nâng trục trái đất mà xoay chuyển lại,
Mong rửa sạch vũ khí nhưng không có lối để kéo Ngân Hà xuống.
Thù nước chưa báo được, mà đầu thì đã bạc rồi,
Bao lần mang kiếm Long Tuyền ra mài dưới bóng trăng.
Khác những bản dịch thất ngôn bát cú của những dịch giả khác, bản dịch sau đây dùng thể tự do vì cần dùng nhiều chữ hơn để dịch cho thật sát ý và sát nghĩa bài thơ kiệt tác của bậc hào kiệt Đặng Dung.
Bản dịch của Vương Thanh:
Việc đời dằng dặc, ta đã già rồi, ôi biết làm sao
Trời đất vô cùng, một cuộc rượu say hề ca hát nghêu ngao
Gặp thời vận: kẻ hèn kém thành công cũng dễ
Thời qua rồi: bậc anh hùng nuốt hận, ngậm thương đau
Phò minh chúa, những mong xoay trục đất
Rửa giáo gươm, lối nào đem xuống nước sông Ngân
Quốc thù còn chưa báo, mái đầu chừ đã bạc
Ôi giang san ơi, mấy độ mài gươm dưới ánh trăng ngàn.
Sau đây, cũng xin kèm theo hai bản dịch thể thất ngôn bát cú của hai vị tiền bối, thi sĩ Tản Đà và học giả Phan Kế Bính để bạn đọc tham khảo thêm. Bát cú thì có hương vị cổ phong, đọc nghe rất thú, nhưng vì nguyên tác quá cô đọng, nên dịch theo thể thơ này chỉ có thể dịch thoát ý mà không sát nghĩa, đặc biệt là câu thứ 6 trong hai bản dịch, ý nghĩa cũng hơi khó hiểu.
Bản dịch của Tản Đà:
Việc đời man mác, tuổi già thôi!
Đất rộng giời cao chén ngậm ngùi
Gặp gỡ thời cơ may những kẻ,
Tan tành sự thế luống cay ai!
Phò vua bụng những mong xoay đất,
Gột giáp sông kia khó vạch giời.
Đầu bạc giang san thù chưa trả,
Long Tuyền mấy độ bóng giăng soi.
Bản dịch của Phan Kế Bính:
Việc đời bối rối tuổi già vay,
Trời đất vô cùng một cuộc say.
Bần tiện gặp thời lên cũng dễ,
Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay.
Vai khiêng trái đất mong phò chúa,
Giáp gột sông trời khó vạch mây.
Thù trả chưa xong đầu đã bạc,
Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày.
Và sau cùng là bản dịch tiếng Anh của Vương Thanh:
Cảm Hoài / Nostalgic Regrets
by Đặng Dung (14th, 15th century)
English translation by Vuong Thanh, 2019
Many events are happening in the world,
yet I’m growing old.
What’s to be done?
The earth’s wide,
the sky’s high,
all’s in a feast of revelry, singing, and wine.
When luck strikes,
even a common person can be easily successful.
When the opportunity passed,
a hero drinks bitter cups of regrets.
To help my liege lord,
my heart desires to hold the earth’s spindle and turn it around.
I want to have the troops’ armors and weapons washed,
but there’s no route to pull water from the Milky Way River down.
The country’s debt of vengeance has not been paid,
yet my hair’s already gray.
Many long nights, sharpening my sword under the moonlight.
Vương Thanh
