Cung Tích Biền: Chiều Thơ Khánh Trường

Thỉnh thoảng có một ngày vui. Gặp nhau trong thân tình, được bày lộ nỗi lòng, nâng ly rượu giao hòa. Đó là buổi ra mắt tập thơ của Họa sĩ Khánh Trường. Chiều, của một ngày cuối cùng tháng Sáu, 2024. Trời Nam Cali mát dịu. Tôi và Kim đến rất đúng giờ nhưng phòng họp đã đầy chật bằng hữu. Tấm lòng yêu mến Khánh Trường quả là rõ thực.

Tay này đa tài trên khắp nẻo, hội họa, văn chương, báo chí, cả ngang tàng một cõi thời trai trẻ. Bỗng đủ thứ bệnh tật đến rần rần như rủ nhau đi xem hội. Trên hai mươi năm nay ung thư thanh quản, hộc máu, tắt tiếng, đột quỵ, ngồi xe lăn, bại thận, mỗi tuần bị lụi kim, kim bự tổ chảng, vào người thay máu hai lần. Nhìn hai cổ/ cánh tay của Khánh Trường, từng đụn da thịt gồ lên thấp xuống, như cái dãy… Trường Sơn thu nhỏ.

Chiếc xe lăn là một thường trực gần gũi, cái thế gian co cụm, giọng nói đã khó khăn phát ra không thành tiếng. Khánh Trường nói tiếng Việt, vợ anh phải làm thông ngôn dịch ra… tiếng Việt để mọi người nghe rõ, và lớn hơn.

Trong những nghìn ngày mờ mờ nhân ảnh, sống là sống mòn, để đợi một ngày Hui nhị tì, Khánh Trường, đã trên hai mươi hai mươi năm ấy, bỗng hóa thân thành một Khánh Trường khác. Sôi nổi, mãnh liệt, và bền bỉ làm việc. Vẽ, viết truyện ngắn truyện dài. Sáng trưng một cõi. Bạt ngàn cuộc rong chơi cõi thần hồn.

Một căn phòng đầy những sách, những bức tranh, là sáng tác phẩm của Trường. Nơi đó cũng là nơi mỗi cuối tuần anh em xa gần ghé thăm Khánh Trường. Cuộc rượu bày ra, cổ họng nốc vào, trời đất bồng bềnh, câu chuyện văn chương thời thế. Riêng Khánh Trường, trên chiếc xe lăn, hình hài một anh lính Nhảy dù vạm vỡ, bấy nay thu nhỏ dần lại, nón bê-rê đội đầu, nụ cười lặng lẽ. Một tay giang hồ xưa kia cùng anh em uống bia rượu như nước lã, nói năng la hét tanh bành, nay ngồi một chỗ trên xe lăn, nụ cười khiêm tốn, “Các bạn uống đi, mình ngồi xem cũng vui”. Nghe Khánh Trường xướng vậy. Lòng ta đau như cắt.

Những ngày buồn tênh, những giờ lạnh lòng trong hoang vu, xe lăn, khung cửa sổ, vài cành hoa bên ngoài, bầu trời bỗng rất hẹp, và mặt đất, công viên, con đường phố thị ngoài kia bỗng dư thừa, với một con người không thể còn tự bước đi. Nhưng Cõi Người bị số mệnh luôn tàn phá ấy, bỗng cất tiếng nói của riêng mình qua con đường nghệ thuật. Rất gian nan. Cực bền bỉ. Luôn là vượt cái hố thẳm tâm linh và hoang vu ấy, trong bình thản, như nhiên. 

Trong mỗi nhà sáng tác, mỗi nghệ sĩ, những nhà phát minh, chừng có một năng lực vượt thoát, ra ngoài cái thân ngũ ẩn, vượt cát bụi để hòa thân, hóa niệm, vào cái thế giới huyền ảo. Trong tục lụy phiền muộn họ như đã may mắn được thần linh mở Cửa Trời. Hãy bước vào đây. Hãy nhẹ những khói sương. Và, hãy sáng ngời như lời Kinh tụng.

Con sông quê một dòng thơ thẩn, xóm nhỏ trúc tre hiền hòa nơi chào đời, nhưng lời ca dao của mẹ, đã luôn là suối nguồn nơi người sáng tạo. Thơ Khánh Trường không thoát ngoài thông lệ này. Đi đâu thì đi cũng quay về với những tình yêu, yêu người, yêu quê hương, yêu tuổi thơ ngơ ngác. Những tình ấy, dù chỉ thoáng, dù nay mờ nhạt, nó vẫn là một mảng sắc màu, một sợi chỉ trong nghìn chỉ, kết nên tấm vải đặc trưng nơi mỗi phận người.

***

Một căn phòng không rộng lắm, của Nhà sách Tự Lực, thành phố Garden Grove, Quận Cam, một buổi ra mặt tập thơ của Khánh Trường. Khách mời là bạn bè, thân hữu. Hầu hết là các nhà thơ, nhà văn, họa sĩ, nhạc sĩ, nhà nhiếp ảnh. Người có thiện cảm gầy ra buổi họp mặt là Hòa Bình Lê, chủ nhiệm Việt Báo. Tiếp dẫn, nối liền cái dây thân ái trong buổi họp mặt là Nhà báo Đinh Quang Anh Thái.

Hầu hết những phát biểu chiều nay của mọi người, nhiều lắm, là những lời ưu ái đầy chân tình, dành cho Khánh Trường.

Ký giả Nguyên Hòa, Việt Báo, qua một bài tường thuật buổi này, và có nhắc tới một nhận định: “Nhà văn Cung Tích Biền kết thúc phần trò chuyện văn nghệ sĩ thân hữu. Ông nhấn mạnh rằng bên cạnh những thành tựu về văn, thơ, họa, báo chí, Khánh Trường nổi bật với biệt tài trình bày báo và sách vở rất đẹp, rất mã, mà theo Ông hiếm người có tài này. Nói về thơ, nhà văn Cung Tích Biền cho rằng thơ Khánh Trường có những dòng tư tưởng siêu hình. Đọc những bài rất ngắn để lại suy nghĩ rất dài, rất xa. Ông cũng nói rằng những bài thơ ngắn Y Sa đọc về bằng hữu khiến Ông rất cảm động và thấy Khánh Trường thật tài tình khi vẽ ra đặc tính bạn hữu của mình chỉ qua mấy nét, mấy dòng thơ”.

***

Bài viết này, không là một bài nhận định về văn chương hội họa, thơ Khánh Trường, do đã nhiều người viết rồi. Cũng chẳng kể lể về tình bạn, chuyện đời có nhau, huynh đệ chi binh, vì đó, chỉ là những vụn vặt riêng tư. Ở đây nói về một cuộc đời, một nhân phận khá đặc biệt.

Khánh Trường chẳng là ông thần ông thánh gì. Cũng ăn mắm, chè ngọt. Mặn ngọt đề huề. Nghĩa là phải chịu những búa rìu dư luận đắng cay ngọt bùi. Khen, thì nức nở. Chê bai ghét thù, thì, cạch nó đi, thằng này khó chơi.

Mà, khó chơi thiệt. Vào, những năm 90 của thế kỷ trước, khi cộng đồng người Việt hải ngoại rất kỵ những ai, việc gì, chưa nói đến Cộng sản thứ thiệt, chỉ nghe như có hơi hướng thân Cộng là triệt để tiêu trừ. Có những nhà báo bị giết. Một nhà văn chỉ với một trang quảng cáo hô hào bà con hải ngoại nên về nước đầu tư, làm ăn, là anh đã bị chết thiêu, một đêm nơi trú ngụ của mình.

Trong lúc tất cả báo chí tiếng Việt trên đất Mỹ bấy giờ đều chỉ một mục đích bảo vệ lý tưởng và các di sản của miền Nam Tự do, trong đó có văn chương nghệ thuật. Tuyệt đối, không một bài, một dòng nào khuynh tả, thân Cộng. Vậy, mà ngay năm 1991, Khánh Trường chủ trương một tạp chí, có tên Hợp Lưu.

Một cái tên báo, đủ hiểu ra là hô hào sự hòa hợp, chung dòng trong ngoài, tả hữu. Chỗ gặp nhau giữa hai dòng sông hòa một, nơi một phụ lưu trở về với sông mẹ, nơi ấy gọi là giao thủy, hợp lưu.

Hợp Lưu quy tụ tất cả các nguồn văn, hữu lẫn tả khuynh, trong và ngoài nước, từ một nhà văn lớn tuổi khoan hòa chuẩn mực, đến những cây bút trẻ tươi mầm, phá tung, bức thoát ra ngoài những khuôn phép xưa cũ. 

Sự tâp họp này, đối với các tác phẩm của những nhà văn miền Nam Cộng Hòa còn lại trong nước thì cũng bình thường. Nhưng sự có mặt những tác giả từng là đảng viên, cán bộ văn hóa của chính quyền miền Bắc, như Trần Quốc Vượng, Hoàng Ngọc Hiến, vân vân, thì Khánh Trường đụng phải sự chống đối quyết liệt, mang cả lòng thù hận, của cộng đồng hải ngoại, những người thà tan gia bại sản, thà chết chìm trên biển Đông, nhất mực không sống chung với Cộng sản.

Khánh Trường có lúc từng bị “ném đá”. Cả những lời dọa, mày sẽ ăn lựu đạn. Nhưng Khánh Trường vẫn gan dạ đi đúng con đường mình chọn, Hợp Lưu vẫn sống, tiếp tục sống trong rất nhiều năm. Sự đóng góp của Hợp Lưu về mặt văn học nghệ thuật, lẫn khai phá, giá trị nhân văn là không thể phủ nhận.

***

Về chữ nghĩa trong sáng tác, trong mỗi chữ, ngoài cái xác nó còn có một cái hồn. Hồn thiêng lẫn hồn oan. Chúng tạo ra cái nghiệp [cũng là oan nghiệp] suốt đời người với một ai trót sống vì nó. Người cầm bút càng dấn sâu vào, nghiệp càng lớn, rộng trải. Bể khổ chẳng ở đâu xa. Nguyễn Công Trứ đã từng mơ ước khi có dịp trở lại chốn này:

“Kiếp sau xin chớ làm người.

Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”

Cung Tích Biền

Senior Village – Garden Grove.

Quận Cam 2-7-2024

Nguồn: Việt Báo