Mở đầu: Tô Đông Pha (1037-1101), tên thật là Tô…
Đoàn Bảo Châu: Tình báo Trung Quốc ngày càng dày đặc ở khắp nơi, ăn cắp công nghệ rất giỏi
Có một tù nhân mới tại nhà tù liên bang ở Otisville, New York, là một gián điệp Trung Quốc 42 tuổi tên Xu Yanjun. Vào tháng 10 năm 2021, Xu đã ngồi đối diện trong phòng xử án liên bang ở Cincinnati với một gián điệp chuyên nghiệp khác, một cựu sĩ quan CIA tên là Jim Olson, người đang làm chứng cho chính phủ Hoa Kỳ.
“Khi tôi nhìn bạn trong tòa án, tôi đã nghĩ: chúng ta giống nhau. Chúng ta đều phục vụ cho quốc gia của mình một cách danh dự, theo cách mà chúng ta nghĩ là đúng đắn. Chúng ta đều được đào tạo về kỹ năng tình báo. Nhưng giữa chúng ta có một sự khác biệt lớn,” Olson nói. “Đó là gì? Bạn bị bắt, còn tôi thì không.”
Câu chuyện về việc Olson và Xu đối mặt nhau là một câu chuyện về tình báo hiện đại. Đây là một câu chuyện cho thấy Xu chỉ là một phần nhỏ trong cái mà các quan chức Mỹ cho là một chiến dịch khổng lồ được Bắc Kinh tổ chức với một mục tiêu duy nhất: cuối cùng Trung Quốc muốn vượt qua Mỹ để trở thành siêu cường toàn cầu.
Trong cuộc chiến bóng tối toàn cầu này, thật khó để biết ai đang chiếm thế thượng phong. Nhưng câu chuyện về Xu Yanjun cho thấy cách trò chơi này được diễn ra ngày nay, và nó là một trò chơi có thể ảnh hưởng đến hàng triệu công việc của người Mỹ. Làm thế nào để Mỹ có thể thắng trong cuộc chiến tình báo này? “Chúng ta phải mạnh mẽ hơn. Chúng ta phải thức tỉnh,” Olson nói. “Điều khiến tôi băn khoăn là chúng ta chưa bắt hết được họ.”
Việc bắt gián điệp đã khó, việc truy tố họ còn khó hơn. Ở Cincinnati, Ohio, có hai luật sư Mỹ đã làm được điều đó: Tim Mangan và Emily Glatfelter. Vụ án của họ bắt đầu vào năm 2017 khi một kỹ sư của GE Aviation, David Zhang, nhận được một tin nhắn tưởng chừng vô hại từ một viên chức đại học ở Nam Kinh, Trung Quốc. Kỹ sư của GE nhận được lời mời qua LinkedIn.
Sao anh ta không chỉ xóa nó và nghĩ rằng đây chỉ là thư rác? Điều gì khiến anh ta quyết định phản hồi? “Đó là một lời mời để đến giảng dạy tại một trường đại học về chủ đề chuyên môn của mình,” các công tố viên nói. “Vì vậy, điều đó rất danh giá và tôi nghĩ anh ấy đã cảm thấy tự hào.”
Vào năm 2017, Zhang đang làm việc trên động cơ phản lực mới nhất của GE, GE9X, được sản xuất cho Boeing 777X. Kỹ sư GE là một trong số ít người trong nhóm làm việc về công nghệ này. Trung Quốc đã cố gắng phát triển công nghệ này cho riêng mình. Họ đã nói chuyện với nhiều người ở Trung Quốc, các công ty và quan chức chính phủ để xây dựng danh sách những điều mà họ cần.
Khi Zhang đến thăm trường đại học ở Nam Kinh vào tháng 6 năm 2017, anh ấy được giới thiệu với một người tự xưng là thành viên của một hiệp hội khoa học và công nghệ địa phương. Người này lấy tên là Qu Wei, nhưng thực tế là Xu Yanjun, một sĩ quan gián điệp làm việc cho Bộ An ninh Quốc gia của Trung Quốc (MSS). Xu cố gắng tuyển mộ kỹ sư GE làm đặc vụ, sử dụng các kỹ thuật gián điệp. Jim Olson, cựu lãnh đạo phản gián tại CIA, cho biết hành động của Xu trong việc lôi kéo kỹ sư GE rất chuẩn mực.
Qua LinkedIn, bạn có thể thu hút phản hồi từ các nhà tuyển dụng tiềm năng. Và cách mà người Trung Quốc làm là họ trả lời dưới vỏ bọc một lời mời hợp pháp như đi giảng dạy, bao chi phí. “Họ khen ngợi, mời ăn uống. Đối với người Trung Quốc, đó là gián điệp vì họ đang đánh giá người này,” Olson giải thích. “Họ muốn tiến xa hơn vào lĩnh vực bí mật.”
Các công tố viên cho biết kỹ sư GE đã mang tài liệu nhạy cảm của công ty đến Trung Quốc để chuẩn bị cho bài thuyết trình của mình mà không thông báo cho sếp, điều này vi phạm chính sách công ty. Sau khi FBI đối chất với anh ta tại văn phòng của GE, nhân viên này bắt đầu hợp tác. FBI nắm quyền kiểm soát và bắt đầu phản hồi các email và cuộc gọi từ phía Trung Quốc như thể chính anh ta đang trả lời, tạo ra một hoạt động hai mặt cổ điển.
Xu bắt đầu thử thách giới hạn, gửi những yêu cầu chi tiết để xem kỹ sư này sẵn sàng cung cấp những gì. Một trong những điều Xu gửi là một danh sách những thứ mà anh ta cần, bao gồm các phần mềm mà GE đang sử dụng, các câu hỏi về thiết kế và cấu trúc của vật liệu composite cho các cánh quạt. Yêu cầu này cho thấy mức độ quan tâm của Trung Quốc đến các bí mật công nghệ của GE.
Khi FBI nhận thấy đủ bằng chứng, họ quyết định truy tố Xu. Xu cuối cùng bị bắt và bị kết án với tội danh gián điệp.
Ủy ban Tình báo Quốc hội đã thông báo cho các lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ về mối đe dọa từ Trung Quốc kể từ năm 2018. Thế giới mà chúng ta đang sống và hưởng lợi phần nào là một trật tự được lãnh đạo bởi Mỹ. Bây giờ, nếu Trung Quốc chiếm ưu thế trong các lĩnh vực của thế kỷ 21, toàn bộ thế giới sẽ phải tuân theo tiêu chuẩn của Trung Quốc, điều này sẽ tạo ra ảnh hưởng lớn về địa chính trị, và cả những quyết định mà các nhà hoạch định chính sách có thể đưa ra cho xã hội.
Quan niệm cũ về an ninh quốc gia cách đây 20 năm, nơi có nhiều máy bay, xe tăng, tàu chiến và súng ống nhất, không còn phù hợp. Giờ đây, ai kiểm soát luồng dữ liệu, ai có hệ thống truyền thông không dây tiên tiến nhất, ai kiểm soát vệ tinh trên không, và ai tiến bộ nhất trong sinh học tổng hợp hoặc năng lượng thế hệ tiếp theo – tất cả những điều đó đều nằm trong phạm vi của an ninh quốc gia.
Đối với một số người như Xu Yanjun, điều đó có thể đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro lớn để có được công nghệ đó. FBI gửi cho Xu một danh sách thư mục giả qua nhân viên của GE. Khi Xu nhận được tài liệu, ông bắt đầu liên lạc nhiều hơn, thậm chí gọi điện thoại – điều mà trước đây ông chưa từng làm, và tỏ ra rất quan tâm đến việc gặp lại nhân viên GE này.
FBI đã khéo léo dẫn dụ để Xu rời khỏi Trung Quốc, vì họ không thể bắt ông ta ở Trung Quốc. Họ báo với Xu rằng nhân viên GE đang bận rộn với công việc và không thể quay lại Trung Quốc ngay, thay vào đó được điều sang châu Âu. Xu cuối cùng đã đồng ý gặp tại Bỉ, nơi ông ta dự định sẽ sao chép dữ liệu từ laptop của nhân viên GE. Khi Xu đến Brussels, ông ta bị bắt cùng với một đồng phạm.
Xu sau đó bị dẫn độ sang Hoa Kỳ và bị xét xử vào năm 2021. Các công tố viên trình bày với bồi thẩm đoàn rằng khi bạn nhắm mục tiêu vào một người làm việc trong lĩnh vực công nghệ cụ thể này, yêu cầu anh ta mang cả laptop và có ý định sao chép dữ liệu, bạn đang cố gắng đánh cắp thông tin. Xu đã mắc một sai lầm nghiêm trọng khi sử dụng tài khoản iCloud để sao lưu điện thoại và giữ một cuốn nhật ký trên lịch của điện thoại mà các công tố viên cuối cùng đã truy cập được.
Họ phát hiện ra Xu đang gặp các vấn đề cả về công việc lẫn cá nhân. Xu cũng chụp lại đơn đăng ký vào Đảng Cộng sản Trung Quốc, ghi lại toàn bộ quá trình sự nghiệp từ thời đại học đến khi gia nhập MSS và các vị trí khác nhau cho đến khi trở thành Phó Giám đốc Cục.
Đây là lần đầu tiên Mỹ bắt được một đặc vụ của MSS. Xu không đủ chuyên nghiệp khi lộ diện ở mức độ rủi ro như vậy. Điều đó cho thấy ông ta quá tự tin đến mức liều lĩnh. Xu cũng bị phát hiện đã nhắm đến các nhân viên của Honeywell, Boeing và Safran, một công ty hàng không của Pháp hợp tác với GE. Mặc dù các công tố viên không cáo buộc rằng Xu đã thực sự có được thông tin mật của GE, ông ta đã bị kết án với bốn tội danh về gián điệp kinh tế và trộm cắp bí mật thương mại. Tháng 11 năm 2022, Xu bị kết án 20 năm tù liên bang.
GE đã sa thải kỹ sư David Zhang vào đầu năm 2018. Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, D.C. đã đưa ra tuyên bố phủ nhận việc chính phủ Trung Quốc tham gia hoặc hỗ trợ bất kỳ ai đánh cắp bí mật thương mại. Các công ty GE Aerospace, Honeywell, Boeing và các công ty hàng không khác đều từ chối bình luận. Giám đốc FBI Christopher Wray cho biết các cơ quan gián điệp Trung Quốc đánh cắp bí mật thương mại với mục tiêu lớn hơn trong tâm trí.
Liệu mục tiêu của Trung Quốc là cạnh tranh với các công ty Mỹ hay loại bỏ họ hoàn toàn? “Định nghĩa của họ về cạnh tranh bao gồm việc loại bỏ đối thủ,” Wray nói. “Chúng ta phải thức tỉnh và thiết lập mối quan hệ đối tác giữa các công ty Mỹ và cơ quan phản gián Hoa Kỳ. Điều khiến tôi day dứt là chúng ta chưa bắt hết tất cả gián điệp.”
