Hải Di Nguyễn: Tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển: Vì sao đấu tranh cho tự do tôn giáo?

Ngày 22/2/2025, ông Nguyễn Xuân Hiệp – Cố vấn Cao cấp của Dân biểu Liên bang Ro Khanna đại diện 2 vị Dân biểu Liên bang Ro Khanna và Zoe Lofgren trao tặng cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển bằng tưởng lục (giấy khen của Quốc Hội), ghi nhận nỗ lực tranh đấu của ông Truyển cho nhân quyền và tự do tôn giáo tại Việt Nam.

Vừa qua, sau Hội nghị Thượng đỉnh về Tự do Tôn giáo Quốc tế (International Religious Freedom Summit, viết tắt IRF Summit) tại Washington, DC, nhà hoạt động quyền tự do tôn giáo và cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển đã được phỏng vấn trên Radio Saigon Houston (đăng ngày 18/2/2025).

Một trong các chủ đề của buổi phỏng vấn là về đấu tranh cho tự do tôn giáo.

Vì sao đấu tranh cho nhân quyền ở Việt Nam?

Khi bắt đầu dấn thân vào con đường tranh đấu cho nhân quyền, ông Nguyễn Bắc Truyển đang làm kinh doanh.

“Khi tôi được ra nước ngoài, được đến những đất nước phương Tây, cũng như những nước xung quanh Việt Nam, tôi nhận thấy người dân được nhà nước đảm bảo các quyền về con người, cũng như đảm bảo quyền công dân. Từ đó tôi nhận ra Việt Nam chưa có những quyền này.”

Nhìn người nghèo, ông “cảm thấy rất đau đớn, rất thương cho người Việt Nam mình, sống trong một hoàn cảnh rất khắc nghiệt, một chế độ rất tàn ác, chế độ bóc lột người dân, tàn ác lên đồng bào mình… Từ đó, tôi thấy phải làm gì đó để thay đổi đất nước này, để nó tốt hơn, làm nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam phải bao dung với người dân hơn, lo cho người dân của mình, chứ không chỉ bòn rút của cải của người dân, hay đàn áp bằng nhà tù…”

Vì sao chuyển sang tập trung vào tự do tôn giáo?

Năm 2006, ông bị bỏ tù lần thứ nhất với tội “Tuyên truyền chống Nhà nước XHCNVN” theo Điều 88 Bộ luật Hình sự. Án tù bốn năm.

“Tôi gốc là người Phật giáo Đại thừa. Nhưng vào tù lần thứ nhất, tôi được giam chung với những người tín đồ Phật giáo Hòa Hảo. Tôi thấy đức hạnh của họ rất lớn. Những người tín đồ Phật giáo Hòa Hảo hiền lành, chân chất, ở miền Tây Nam Bộ… họ là những người lương thiện, chỉ vì thực hiện đức tin của mình mà bị cầm tù.”

Ông gặp cô Bùi Thị Minh Phượng năm 2012, là tín đồ Phật giáo Hòa Hảo chân truyền. Họ kết hôn năm 2014, ông cải sang Phật giáo Hòa Hảo.

Nhìn thấy cách nhà nước Việt Nam đàn áp, bắt bớ, cầm tù các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo, ông Nguyễn Bắc Truyển quyết định tập trung vào quyền tự do tôn giáo.

Phật giáo Hòa Hảo bị đàn áp ra sao?

“Năm 1988, 1989… nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam cho Phật giáo Hòa Hảo hoạt động, nhưng bên cạnh đó họ dựng lên một Ban Trị sự ‘quốc doanh’, do các Đảng viên Cộng sản là hội trưởng Ban Trị sự này, nhằm tuân thủ đường lối chỉ đạo của nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam, cũng như sẵn sàng công an đàn áp các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập,” ông Nguyễn Bắc Truyển cho biết.

“Hiện nay ở An Giang, làng Hòa Hảo nơi Đức Huỳnh Giáo chủ khai sáng đạo, đã bị đổi tên. Nay chỉ là xã Phú Tân, họ xóa tên làng Hòa Hảo, nơi chúng tôi gọi là thánh địa Hòa Hảo… Trên 1000 cơ sở tôn giáo, từ trường học, viện đại học, bệnh viện, các phòng khám, giảng đường, đạo tràng, chùa… đã bị nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam chiếm đoạt. Họ giao một phần cho Ban Trị sự quốc doanh, còn phần đông bị bán đi cho các mục đích kinh doanh khác, hoặc bán đi cho tư nhân làm cơ sở chăn nuôi, trồng trọt.”

Tài liệu nghiên cứu năm 2024 của Ủy hội Hoa Kỳ về Tự do Tôn giáo Quốc tế (USCIRF) về các tổ chức tôn giáo bị nhà nước điều khiển bao hàm Giáo hội Phật giáo Hòa Hảo (hay Ban Trị sự Phật giáo Hòa Hảo), và chính sách đàn áp của nhà nước Việt Nam.

Ông Nguyễn Bắc Truyển cho biết nhà nước Việt Nam từ trước đến nay đã luôn đàn áp những tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập không muốn thuộc tổ chức do nhà nước dựng lên để khống chế, kiểm soát tôn giáo.

“Có người bị bắt, cầm tù nhiều năm liền. Bị bắt nhiều lần. Như trường hợp chú Võ Văn Thanh Liêm, trụ trì Quang Minh Tự tại huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. Chú bị bắt khoảng 40 lần. Nếu tổng cộng các năm tù chú phải ở, có án lẫn không có án, là khoảng 20 năm.”

Theo một bài báo đăng ngày 10/2/2012 của RFA Tiếng Việt, ông Võ Văn Thanh Liêm được mãn hạn tù sau gần 7 năm trời và trở về ngày 5/2/2012 nên thân nhân, đồng đạo đến thăm. Bài viết trích lời tín đồ Phật giáo Hòa Hảo Võ Văn Diêm, bào đệ của tu sĩ Võ Văn Thanh Liêm, nói:

“Hồi anh tôi ở tù về thì chính quyền không cho ai vô thăm [anh Năm] tôi hết. Hôm anh ấy về cũng có mấy đứa cháu cũng như anh em đồng đạo đi đến, nhưng bị CA cản ngăn. Họ giả dạng, mướn tốp côn đồ thực hiện hành động đánh đập, bóp cổ, làm té, sưng mặt, dập mình…”

Bài viết cũng nhắc tới nhiều trường hợp tín đồ Phật giáo Hòa Hảo khác bị đánh đập tàn nhẫn, sách nhiễu, cầm tù, đẩy vào cảnh khốn cùng—nhà nước Việt Nam đàn áp một cách hệ thống với Phật giáo Hòa Hảo.

Đấu tranh, và án tù lần hai

Ông Nguyễn Bắc Truyển tranh đấu không chỉ cho cộng đồng Phật giáo Hòa Hảo, mà cho tự do tôn giáo nói chung ở Việt Nam.

Trong một phỏng vấn đăng trên Mạch Sống ngày 28/9/2023, bà Mỹ Hạnh (Michelle Nguyen), một trong những người tham gia vận động quốc tế thả tự do cho ông Nguyễn Bắc Truyển, cho biết:

“Năm 2016, khi Bàn tròn Đa Tôn giáo Việt Nam được hình thành, đó là bàn tròn đa tôn giáo đầu tiên sau Bàn tròn Đa Tôn giáo nguyên thủy được thành lập ở Hoa Kỳ, Truyển là người điều phối viên đầu tiên… Đã làm việc với đại diện các nhóm tôn giáo độc lập bị bách hại khác nhau, liên kết, làm việc với các sứ quán phương Tây có mặt ở Việt Nam.”

Cũng năm 2016, ông Nguyễn Bắc Truyển và bà Mỹ Hạnh cùng sáng lập Liên minh Chống Tra tấn – Việt Nam. Nhiều nhà hoạt động tự do tôn giáo bị đánh đập tra tấn trong trại tạm giam hoặc nhà tù ở Việt Nam.

Năm 2017, ông Nguyễn Bắc Truyển bị bắt—suốt sáu tháng, nhà cầm quyền hoàn toàn không báo tin—suốt sáu tháng, gia đình, bạn bè, người quen không ai biết ông đang ở đâu. Năm 2018, ông ra tòa và bị tuyên án 11 năm tù giam, 3 năm quản chế với tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” theo Điều 79, Bộ luật Hình sự.

Tự do

Tháng 9/2023, nhờ áp lực quốc tế, tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển được thả tự do sau 6 năm tù giam. Từ nhà tù, ông được đưa thẳng tới phi trường và sang Berlin, Đức cùng vợ.

Phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh

Ngày 4/2/2025 vừa qua, ông Nguyễn Bắc Truyển đã có mặt tại Hội nghị Thượng đỉnh để phát biểu tại diễn đàn khoáng đại, kể lại câu chuyện của mình, tố cáo chế độ Việt Nam đàn áp tôn giáo, và cảm ơn hội nghị đã ủng hộ và lên tiếng trong thời gian ông bị cầm tù.

Tại hội nghị, ông cũng có dịp gặp trực tiếp những chức sắc, chính trị gia, những nhà vận động tự do tôn giáo trước đây đã kêu gọi nhà nước Việt Nam trả tự do cho ông.

Thêm minh chứng đàn áp tôn giáo ở Việt Nam

Trong khi tiếp tục khăng khăng nói Việt Nam có tự do tôn giáo, nhà nước Việt Nam đã cho thấy cách mình chà đạp lên quyền rất căn bản này khi đưa ra quyết định cấm xuất cảnh với ba người đang trên đường đi Hoa Kỳ để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh.

Như chính cựu tù nhân Nguyễn Bắc Truyển đã lên tiếng, Việt Nam cần phải bị xếp vào danh sách CPC (Các quốc gia cần quan tâm đặc biệt về vấn đề tự do tôn giáo).

Hải Di Nguyễn