Vũ Đức Khanh: Giữa lý trí và đòn bẩy: Thủ tướng Canada Mark Carney liệu có thuyết phục được Tổng thống Donald Trump?

Chuyến công du Washington đầu tiên của Thủ tướng Mark Carney với tư cách là người đứng đầu chính phủ Canada có thể trở thành một bước đi sai lầm – nếu không muốn nói là một cú sảy chân chiến lược. 

Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đầy biến động, nếu ông Carney rời Tòa Bạch Ốc mà không đạt được kết quả cụ thể nào, ngoài vài bức ảnh và một cái bắt tay xã giao, thì chính phủ Canada sẽ phải tự hỏi: “Chúng ta đã thật sự chuẩn bị kỹ lưỡng chưa?”

Câu hỏi mà Tổng thống Donald Trump đặt ra – “Ông ta tới đây làm gì?” – thực ra lại là câu hỏi đúng đắn nhất lúc này.

Một nhà kỹ trị trong sân chơi của nhà thương thuyết

Ông Carney, với xuất thân là cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương, mang theo phong cách cẩn trọng, suy tính dài hạn và đầy lý trí. 

Nhưng điều đó không có tác dụng với ông Trump. 

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump không quan tâm đến kế hoạch 5 năm hay những cam kết dàn trải đến năm 2030. 

Ông ta cần một thắng lợi tức thì – một điều gì đó đủ đơn giản để tuyên bố ngay trên mạng xã hội.

Việc ông Carney tái khẳng định mục tiêu chi 2% GDP cho quốc phòng vào năm 2030 là quá muộn trong con mắt của Trump. 

Với ông Trump – người đang tìm kiếm sự ủng hộ của cử tri sau 100 ngày đầu tiên cầm quyền của nhiệm kỳ hai và có thể cũng cần kết quả ngay từ nay đến kỳ bầu cử quốc hội năm 2026 – lời hứa của Ottawa chỉ là lời hứa suông.

Nếu Canada không mang đến điều gì cụ thể và ngay lập tức – một hợp đồng quốc phòng, một thỏa thuận thương mại, hay một thay đổi về thuế quan – thì ông Trump có thể sẽ không chỉ bỏ qua Carney, mà còn tận dụng cuộc gặp này để thể hiện thế thượng phong.

Canada đáng giá hơn những gì ông Trump nói ra

Ông Trump nhiều lần khẳng định rằng ông “không cần gì từ Canada.” 

Nhưng đó là chiến thuật quen thuộc: đánh giá thấp đối thủ để buộc họ phải nhượng bộ. 

Trên thực tế, Hoa Kỳ cần Canada – dù không muốn thừa nhận:

1. Cần Canada về an ninh năng lượng khi chuỗi cung toàn cầu thay đổi;

2. Cần ổn định biên giới trong bối cảnh di cư gia tăng;

3. Cần hợp tác về phòng thủ Bắc Cực trước các bước đi của Nga và Trung Quốc;

4. Và cần giữ cân bằng thương mại để trấn an cử tri theo chủ nghĩa “Nước Mỹ trên hết”.

Tuy nhiên, nếu Ottawa không hành động nhanh chóng, tất cả những giá trị đó sẽ bị lu mờ.

Khi lời đùa trở thành đòn tâm lý

Những phát biểu của ông Trump về việc muốn Canada trở thành “tiểu bang thứ 51” không chỉ là trò đùa. 

Đó là phép thử chính trị. 

Mục tiêu không phải là sáp nhập thực sự, mà là chọc giận và gây phản ứng – để xem Canada phản ứng yếu hay mạnh, để đo lường xem ông Carney có thể bị dẫn dắt hay không.

Với ông Trump, bạn không thể chỉ lịch sự. 

Bạn phải chứng tỏ mình hữu ích – hoặc đủ mạnh để khiến người khác dè chừng.

Nếu không mang gì đến bàn đàm phán, bạn chính là cái bàn

Chính sách đối ngoại của ông Trump rất thực dụng: ai không mang gì đến, sẽ bị lợi dụng. 

Nụ cười hay lời xã giao không có giá trị.

Nếu Thủ tướng Mark Carney không thể mang tới Washington một đề xuất cụ thể về quốc phòng, thương mại hay năng lượng – và nếu ông không thể thể hiện được sức mạnh chính trị thực sự – thì ông có nguy cơ trở thành một ví dụ nữa trong danh sách những nhà lãnh đạo đã đánh giá thấp Donald Trump.

Khi đó, đáng tiếc thay, ông Trump lại đúng – vì lý do sai: chuyến thăm này hoàn toàn vô nghĩa.

Vũ Đức Khanh