Vũ Đức Khanh: Sự Kết Thúc của Pax Americana: Liệu Trump 2.0 Có Thể Đối Đầu Với Trung Quốc Khi Không Có Đồng Minh

Trong nhiều thập niên, Pax Americana—trật tự toàn cầu do Mỹ dẫn dắt—đã đảm bảo sự ổn định tương đối, thịnh vượng kinh tế và khả năng răn đe quân sự. 

Hệ thống này được xây dựng trên nền tảng liên minh chặt chẽ với châu Âu và châu Á, cho phép Mỹ duy trì ảnh hưởng toàn cầu. 

Nhưng với sự trở lại của Donald J. Trump trên cương vị Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ, quá trình suy yếu của trật tự này đang diễn ra nhanh hơn bao giờ hết.

Chính sách Nước Mỹ Trên Hết (America First) của Trump đã làm tổn hại nghiêm trọng lòng tin của các đồng minh. 

Quyết định “bỏ rơi” Ukraine để tìm kiếm một thỏa thuận với Nga gửi đi một thông điệp rõ ràng đến các đối tác của Mỹ tại châu Á: Washington dưới thời Trump không còn là một đối tác an toàn và đáng tin cậy. 

Nếu Mỹ sẵn sàng từ bỏ Ukraine, tại sao Đài Loan, Nhật Bản hay Hàn Quốc có thể tin tưởng rằng Mỹ sẽ bảo vệ họ trước Trung Quốc?

Nếu không có đồng minh, chiến lược đối đầu với Trung Quốc của Trump trở nên yếu đi đáng kể. 

Việc thúc đẩy tách rời kinh tế (decoupling) và tăng cường hiện diện quân sự có thể không đủ để kiềm chế sự trỗi dậy của Bắc Kinh—đặc biệt là khi thế giới, vốn đã mất niềm tin vào Mỹ, bắt đầu xây dựng một trật tự mới mà không có Washington.

Trump 2.0: Một Nước Mỹ Đơn Độc Chống Lại Trung Quốc?

Trump không chỉ coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh mà là mối đe dọa lớn nhất đối với sự thống trị kinh tế của Mỹ. 

Trong nhiệm kỳ đầu, ông khởi xướng cuộc chiến thương mại, áp thuế quan và hạn chế công nghệ Trung Quốc. 

Nhiệm kỳ thứ hai của ông có thể còn quyết liệt hơn, với các chiến lược chính như:

• Chiến tranh kinh tế – Áp đặt thêm thuế quan, cấm cửa các doanh nghiệp Trung Quốc tại Mỹ và gây áp lực lên các công ty Mỹ để rút chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc.

• Phô trương sức mạnh quân sự ở Ấn Độ – Thái Bình Dương – Gia tăng bán vũ khí cho Đài Loan, đẩy mạnh các hoạt động quân sự ở Biển Đông.

• Cách tiếp cận liên minh theo kiểu “thuê-bảo vệ” – Đòi hỏi Nhật Bản, Hàn Quốc và các đồng minh khác phải chi trả nhiều hơn cho sự bảo vệ của Mỹ, nếu không có thể mất đi sự hỗ trợ.

Nhưng vấn đề là, nếu không có đồng minh, các nỗ lực này có thể phản tác dụng. 

Nếu các nước châu Á – Thái Bình Dương nhận thấy rằng Mỹ không còn đáng tin cậy, họ có thể tìm kiếm các lựa chọn khác, bao gồm việc xích lại gần hơn với Trung Quốc.

Yếu Tố Ukraine: Trump Đang Phá Hủy Chính Chiến Lược của Mình?

Việc Trump “từ chối” hỗ trợ Ukraine đã tạo ra một tiền lệ nguy hiểm. 

Nếu Washington sẵn sàng bỏ rơi một nền dân chủ châu Âu đang bị tấn công, thì làm sao các nước châu Á có thể tin rằng Mỹ sẽ bảo vệ họ trước sự đe dọa từ Trung Quốc?

Điều này có thể dẫn đến một loạt hệ quả nghiêm trọng:

• Đài Loan rơi vào thế bấp bênh – Nếu Đài Bắc nghi ngờ cam kết của Mỹ, họ có thể phải cân nhắc lại chiến lược của mình, thậm chí có thể tìm cách đối thoại với Bắc Kinh để tránh đối đầu quân sự.

• Nhật Bản và Hàn Quốc tìm kiếm con đường độc lập – Cả hai quốc gia này có thể tăng cường hợp tác quốc phòng với châu Âu, Ấn Độ hoặc phát triển khả năng quân sự độc lập, thay vì đặt cược vào một nước Mỹ thất thường.

• Chiến lược “đu dây” của Đông Nam Á – Các nước như Philippines, Việt Nam và Indonesia có thể tiến gần hơn tới Trung Quốc để đảm bảo ổn định, thay vì tin vào một Mỹ khó đoán định.

Cách tiếp cận “thuê-bảo vệ” của Trump cũng là một sai lầm nghiêm trọng. 

Các cam kết an ninh không đơn thuần là những giao dịch tài chính, mà là những quan hệ đối tác chiến lược giúp củng cố sức mạnh Mỹ. 

Nếu Trump tiếp tục coi đồng minh như khách hàng, ông có thể sẽ phá vỡ chính mạng lưới liên minh giúp Mỹ duy trì vị thế dẫn đầu trong nhiều thập niên.

Chiến Tranh Kinh Tế: Liệu Mỹ Có Thể Thành Công Khi Không Có Đồng Minh?

Trong nhiệm kỳ đầu, cuộc chiến thương mại của Trump với Trung Quốc không hiệu quả vì Mỹ vẫn phải dựa vào các nước đồng minh tiếp tục giao thương với Bắc Kinh. 

Nếu Trump tiếp tục đẩy mạnh chính sách cô lập kinh tế trong nhiệm kỳ thứ hai, điều này có thể khiến Mỹ bị cô lập hơn là cô lập Trung Quốc.

• Châu Âu xa rời Washington – EU, vốn đã mất niềm tin vào Trump, có thể thắt chặt quan hệ kinh tế với Trung Quốc thay vì theo Mỹ trong chính sách tách rời (decoupling).

• Kế hoạch Ấn Độ – Thái Bình Dương suy yếu – Nếu không có sự hỗ trợ của Nhật Bản, Hàn Quốc hay Australia, Trung Quốc có thể chiếm ưu thế trong các hiệp định thương mại và công nghệ khu vực.

• Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng với các nước đang phát triển – Khi Trump làm xa lánh châu Phi, Mỹ Latinh và Đông Nam Á, Bắc Kinh sẽ tận dụng cơ hội để củng cố quyền lực mềm của mình.

Không có sự phối hợp chặt chẽ với đồng minh, các biện pháp trừng phạt kinh tế của Mỹ đối với Trung Quốc có thể phản tác dụng, khiến Mỹ bị cô lập nhiều hơn.

Trump Có Thể Đối Đầu Quân Sự Với Trung Quốc Khi Không Có Đồng Minh?

Ngay cả khi Trump muốn có lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc về quân sự, làm điều đó mà không có đồng minh sẽ cực kỳ rủi ro.

• Vấn đề Đài Loan – Nếu Trump leo thang căng thẳng và Bắc Kinh tin rằng Mỹ không có sự hỗ trợ từ Nhật Bản, Hàn Quốc hay NATO, Trung Quốc có thể sẽ hành động táo bạo hơn.

• Mất ảnh hưởng ở Biển Đông – Mỹ phụ thuộc vào các đồng minh như Philippines và Việt Nam để duy trì hiện diện quân sự. Nếu Trump làm mất lòng họ, Trung Quốc có thể kiểm soát khu vực này một cách dễ dàng hơn.

• Chạy đua vũ trang mất kiểm soát – Nếu Trump tiếp tục chính sách cô lập, Trung Quốc có thể tăng cường vũ khí hạt nhân mà không gặp phải sự ngăn chặn hiệu quả từ một liên minh phương Tây đoàn kết.

Liệu Chủ Nghĩa Biệt Lập Của Trump Có Giúp Trung Quốc Chiến Thắng?

Nếu Trump xa lánh đồng minh trong khi đối đầu với Trung Quốc, ông có thể vô tình đẩy nhanh sự trỗi dậy của Bắc Kinh.

– Kịch bản 1: Một phương Tây rạn nứt, Trung Quốc mạnh lên

Châu Âu và châu Á thận trọng trước Trump, khiến Trung Quốc dễ dàng mở rộng ảnh hưởng. 

– Kịch bản 2: Một cuộc Chiến tranh Lạnh nhưng không có phe Mỹ

Không giống như Chiến tranh Lạnh trước đây, khi Mỹ có khối phương Tây đoàn kết chống Liên Xô, lần này Mỹ có thể chỉ còn một mình.

– Kịch bản 3: Trump buộc phải quay lại với đồng minh

Nếu căng thẳng với Trung Quốc leo thang đến mức nguy hiểm, Trump có thể phải cầu viện các đồng minh—nhưng đến lúc đó, niềm tin có thể đã sụp đổ.

Kết Luận: Kỷ Nguyên Hậu Pax Americana Đã Bắt Đầu?

Trump 2.0 đang đẩy nhanh sự suy tàn của Pax Americana. 

Mỹ vẫn là một siêu cường, nhưng khả năng lãnh đạo toàn cầu đang bị nghi ngờ nghiêm trọng. 

Nếu Trump không thể đối đầu với Trung Quốc mà không có đồng minh, chính sách của ông có thể báo hiệu sự kết thúc thực sự của vai trò lãnh đạo Mỹ trên thế giới.

Vũ Đức Khanh

*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Diễn Đàn Thế Kỷ.