Nguyễn Tiến Cường: Ai sẽ lãnh đạo nước Mỹ trong 4 năm tới?

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, quốc hội liên bang (435 dân biểu hạ viện, 1/3 tức là 33 nghị sĩ thượng viện), 11 thống đốc tiểu bang sẽ diễn ra vào ngày 05.11.2024. Đây là một cuộc bầu cử căng thẳng, gay cấn nhất trong lịch sử nước Mỹ, không những có thể quyết định vận mệnh đất nước này mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến toàn thế giới.

Quan trọng nhất là chiếc ghế tổng thống, cho đến ngày hôm nay, 13.01.2024 có tổng cộng 11 ứng viên cho cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc, gồm 5 khuôn mặt của đảng Cộng Hòa, 3 của đảng Dân Chủ và 3 độc lập. 

Đảng Cộng Hòa  trước đây có 13 người tuyên bố sẽ tranh cử nhưng 8 người đã rút lui, chỉ còn lại 5, đó là các ông Donald Trump, Vivek Ramaswamy, Asa Hutchinson, Ron DeSantis, bà Nikky Haley. Đảng Dân Chủ có đương kim Tổng Thống Joe Biden, ông Jean Phillips, bà Marianne Williamson. Ba ứng viên độc lập không thuộc đảng phái nào là các ông Robert F. Kennedy Jr., Cornel West, bà Jill Stein.

Trong 5 ứng viên của đảng Cộng Hòa , ông cựu Tổng Thống Donald Trump là người tuyên bố sớm nhất sẽ ra ứng cử vào năm 2024 từ năm 2022. Ông Trump là cựu tổng thống duy nhất trong lịch sử Mỹ 2 lần bị luận tội, đang phải đối diện với đủ các hành vi phạm pháp – từ dân sự đến hình sự, từ tiểu bang đến liên bang. Hai tội nặng nhất là kêu gọi, kích động bạo loạn để thay đổi kết quả bầu cử ngày 03.11.2020 và tội cất giấu các tài liệu mật liên quan đến an ninh quốc gia tại nhà riêng ở Mar-A-Lago. 

Chương trình nghị sự trong 4 năm tới của ông Donald Trump gồm những mục tiêu chính như 1) Đầu tư thật nhiều vào lực lượng cảnh sát để bảo vệ an ninh, trật tự. 2) Ân xá rộng lớn, đặc biệt những kẻ đã tham dự bạo loạn ngày 06.01.2021. 3) Cấm tuyệt đối chuyển đổi giới tính, trừng phạt nặng những bác sĩ tham gia thực hiện việc chuyển đổi. 4) Cấm phá thai (không nói rõ sau bao nhiêu tuần lễ) kể cả khi người mẹ bị cưỡng hiếp, bị loạn luân hay sinh mạng bị đe dọa.

Ứng viên sáng giá thứ hai của đảng Cộng Hòa  là bà Nikki Haley 51 tuổi, từng là đại sứ của Mỹ ở Liên Hiệp Quốc trong 2 năm 2017-2018, trước đó là thống đốc bang South Carolina (2011-2017). Bà Nikki Haley là ứng cử viên tổng thống đầu tiên trực tiếp chỉ trích ông Donald Trump là không có khả năng lãnh đạo đất nước. 

Chương trình nghị sự của bà Nikki Haley ngoài những điểm tương tự như của ông Donald Trump về chuyện phá thai – Haley là người đã ký đạo luật cấm phá thai sau 20 tuần lễ – bất kể là bị cưỡng hiếp, loạn luân khi còn là thống đốc của South Carolina. Nikki Haley cũng muốn khởi động lại chính sách cấm các doanh nghiệp thuê mướn người nhập cư bất hợp pháp, dẹp bỏ các trại tạm trú người nhập cư, tăng cường lực lượng biên phòng, nhân viên di trú. 

Điểm khác biệt trong chương trình nghị sự của Haley là giới hạn số nhiệm kỳ của các thành viên quốc hội, đồng thời phải kiểm soát tình trạng tâm thần của các chính trị gia trên 75 tuổi.

Ứng cử viên tổng thống thứ 3 trong đảng Cộng Hòa  là Thống Đốc Ron DeSantis, người chủ trương ủng hộ quốc hội ra đạo luật cho phép học sinh trung, tiểu học chọn lựa trường trên toàn quốc, không bắt buộc phải học ở một trường nằm trong học khu đang cư ngụ. DeSantis cũng cương quyết cấm phá thai như Trump, Haley nhưng khắc nghiệt hơn ở điểm chỉ được phép phá thai trong 6 tuần lễ đầu. Trường hợp bị hiếp dâm hoặc loạn luân, thời hạn được nới rộng tới 15 tuần lễ. 

Ron Desantis bỏ lửng, không đề cập đến việc có tiếp tục viện trợ quân sự, vũ khí cho Ukraine hay không nhưng nói rõ ràng sẽ ban bố tình trạng khẩn cấp của đất nước để huy động thêm nguồn lực cho biên giới phía Nam với Mexico và bức tường biên giới.

Người thứ tư có tham vọng ngồi vào chiếc ghế quyền lực nhất nước Mỹ trong 4 năm là Vivek Ramaswamy. Chương trình nghị sự của Ramaswamy có những điểm đặc biệt, mới mẻ là 1) Định hình lại Nước Mỹ Trên Hết giống như Trump nhưng đi xa, liều lĩnh, táo bạo hơn bằng cách 1) Tăng tuổi bỏ phiếu của cử tri lên 25, dưới 25 tuổi cũng có thể đi bầu nếu hoàn tất chương trình nghĩa vụ với đất nước hoặc đậu một bài đánh giá năng lực công dân. 2) Đóng cửa bộ giáo dục, sở cảnh sát liên bang FBI, sở thuế IRS. Xây dựng lại từ tro tàn, gạch vụn khi nhu cầu đòi hỏi. 3) Cởi trói nền kinh tế Mỹ để đạt mức độ tăng trưởng hàng năm trên 5%. Bằng cách nào đạt được những mục tiêu này thì…chờ đó. 4) Cấm chăm sóc trẻ vị thành niên hoang mang về giới tính. 5) Ân xá tất cả tội phạm chính trị kể cả Donald Trump và những người biểu tình ôn hòa (dù đã tấn công điện Capitol) ngày 06.01.2021.

Người cuối cùng trong 5 ứng cử viên tổng thống 2024 của đảng Cộng Hòa là Asa Hutchinson 73 tuổi, cựu thống đốc Arkansas. Mục tiêu của Hutchinson nhằm thuyết phục cử tri Mỹ có những điểm “độc đáo” không kém Ramaswamy. Đó là 1) Cắt giảm lực lượng lao động dân sự 10%. 2) Phát triển giáo dục về khoa học điện toán ngay từ lớp 1 lên trung học để Mỹ có thể cạnh tranh tốt hơn với Tầu Cộng. 3) Thành lập một ủy ban chuyên môn để bảo đảm an sinh xã hội, bảo hiểm sức khỏe. 4) Sẽ ban hành lệnh cấm phá thai với một số trường hợp ngoại lệ, không nói rõ thai nhi sau bao nhiêu tuần thì sẽ bị cấm. Đừng quên rằng Hutchinson khi còn là thống đốc Arkansas đã ban hành lệnh cấm gần như tuyệt đối, chỉ trừ trường hợp thai nhi gây nguy hiểm cho sinh mạng người mẹ. Nhưng giờ đây nói rằng sẽ ủng hộ, đồng ý thêm các trường hợp ngoại lệ.

Tóm lại trong 5 ứng viên đảng Cộng Hòa, ai cũng thấy ngoài những điểm khác biệt trong chương trình nghị sự rất tào lao như tăng tuổi cử tri đi bầu, dẹp bỏ bộ giáo dục, đóng cửa tổng cục cảnh sát liên bang FBI, sở thuế…có những điểm chung trong chương trình nghị sự của họ, những điểm chung không thể lầm lẫn là 1) Cấm phá thai, chỉ khác nhau ở mức độ nghiệt ngã, có lưu tâm đến sự an nguy tính mạng người mẹ không. 2)  Còn chuyện bức tường ở biên giới phía Nam, chuyện di dân bất hợp pháp, thay đổi giới tính, tăng trưởng kinh tế, nước Mỹ trên hết…là những chuyện nói cho có rất khó thực hiện vì những mâu thuẫn nội tại.

Tuy nhiên, hiện tại không ai có thể phủ nhận ông Donald Trump vẫn là ứng viên sáng giá nhất hiện nay của đảng Cộng Hòa cho dù 3 phụ nữ từng phục vụ trong nội các ông Donald Trump là Alyssa Farah Griffin, Cassidy Hutchinson, Sarah Matthews đã lên tiếng cảnh cáo về nhiệm kỳ thứ hai của ông. Một trong 3 người đó, bà Alyssa Griffin đã nói rất rõ ràng: “Nếu Trump đắc cử nhiệm kỳ 2, nền dân chủ của Mỹ mà chúng ta được biết sẽ chấm dứt”. “Tất cả chúng ta đã chứng kiến việc Trump cố gắng đánh cắp cuộc bầu cử dân chủ, tạo nên một biến cố lịch sử vi phạm hiến pháp. Tôi rất lo ngại, không biết đất nước sẽ ra sao dưới một nhiệm kỳ nữa của Trump”.

Về phía đảng Dân Chủ. Đương nhiên tổng thống đương nhiệm, ông Joe Biden 81 tuổi, người chắc chắn sẽ được đảng Dân Chủ  đề cử, trừ trường hợp ông tự ý rút lui nhường chỗ cho những người trẻ hơn như Gavin Newsom thống đốc California hiện nay. Chưa biết chuyện này có xẩy ra vào giờ phút cuối không, tuy nhiên ông Joe Biden chẳng phải không có những người ngấp nghé vượt qua mặt, thay ông đối đầu với ứng viên đảng Cộng Hòa. Đó là Marianne Williamson, Jean Phillips.

Chương trình nghị sự sắp tới của Tổng Thống Joe Biden là tiếp tục những mục tiêu đã đưa ra nhưng chưa thực hiện được hoặc mới chỉ thực hiện một phần như 1) Bảo đảm an sinh xã hội, bảo hiểm sức khỏe. 2) Giới hạn chi phí insulin 35$/tháng cho tất cả người Mỹ bị bệnh tiểu đường. 3) Phủ quyết dự luật chống phá thai nếu được quốc hội thông qua. 4) Bảo vệ nền dân chủ cũng như truyền thống quốc gia, bầu cử công khai. 5) Tiếp tục giúp đỡ, viện trợ cho Ukraine trong cuộc chiến đấu chống sự xâm lược của Nga. 6) Sẽ đánh thuế thật cao những người giầu có nhất, những đại tổ hợp, bắt những tỉ phú phải trả những mức thuế tối thiểu để đem lại công bằng cho xã hội, đồng thời đóng kín các kẽ hở trong luật thuế. 7) Khuyến khích đầu tư dài hạn bằng cách tăng thuế 4 lần với những cổ phiếu được doanh nhiệp mua lại. 8) Không tăng thuế những người có thu nhập dưới 400.000$/năm.

Nhân vật thứ nhất tranh đua trong nội bộ đảng Dân Chủ với Tổng Thống Joe Biden là bà Marianne Williamson 71 tuổi. Chương trình nghị sự của bà Williamson có những điểm không mới đối với đảng Dân Chủ và cũng rất khó thực hiện, ngay cả khi bà đắc cử Tổng Thống, nắm được đa số trong lưỡng viện quốc hội. Đó là 1) Ban hành tình trạng khẩn cấp đối với việc tràn ngập bạo lực vì súng đạn như một bệnh dịch. Cấm bán súng trường tấn công, vũ khí bán tự động như AR15, AK47, súng ngắn với băng đạn lớn, các loại súng có thể mua từng cơ phận, tự ráp (3D printed gun). 2) Hợp thức hóa việc sử dụng cần sa, thuốc gây ảo giác trong y khoa cũng như hưởng thụ, xóa bỏ những vi phạm bị kết tội trong quá khứ. 3) Đạt 100% việc sử dụng năng lượng tái tạo, giảm thiểu tối đa lượng khí thải CO² vào năm 2035 hoặc có thể sớm hơn.

Người thứ hai trong đảng Dân Chủ  dự định thay thế ông Biden trong cuộc chạy đua năm 2024 là Dean Phillips 54 tuổi. Chương trình tranh cử nhắm đến các mục tiêu 1) Tăng cường an ninh công cộng bằng cách tăng ngân sách cho cảnh sát, lực lượng phản ứng đầu tiên, huấn luyện bổ túc thường xuyên, cung cấp trang bị hiện đại nhất, đồng thời chăm lo sức khỏe cho các thành viên cộng đồng và trong lực lượng phản ứng nhanh. 2) Giúp đỡ việc cải cách nhập cư toàn diện bằng cách tăng cường an ninh biên giới, đơn giản và hợp lý hóa con đường nhập quốc tịch những người đang cư ngụ hợp pháp ở Mỹ, tạo điều kiện dễ dàng cho những ai muốn nhập cư chính thức vào Mỹ. 3) Bệnh nhân, không phải chính trị gia là người hiểu biết về bệnh trạng của họ nhất, do đó có quyền quyết định về sức khỏe của họ, kể cả khi liên quan đến việc sinh sản.

Ngay cả khi Tổng Thống Biden rút lui bất ngờ thì 2 ứng viên Marianne Williamson, Jean Phillips cũng sẽ không có đủ khả năng để chạy đua với Trump hoặc Haley của đảng Cộng Hòa. Người có khả năng tốt nhất có thể chiến thắng Trump, Haley, Desantis hiện nay là Thống Đốc Gavin Newsom.

Ba ứng viên độc lập là Robert F. Kennedy Jr., Cornel West, Jill Stein, những người tranh cử không đại diện cho đảng Cộng Hòa  hay Dân Chủ .

Robert F. Kennedy Jr. 

Cháu của cố Tổng Thống John f. Kennedy. Chương trình nghị sự có những điểm đặc biệt, khá lý thú nhưng có vẻ hoang tưởng. 1) Hủy bỏ việc kiểm duyệt của các đại tổ hợp, ngăn cấm nhân viên phát biểu ý kiến hoặc dùng thuật toán hạn chế tự do ngôn luận khi chính quyền yêu cầu. Công khai hóa nền tảng hoạt động các đại tổ hợp. 2) Thay đổi chương trình đào tạo cảnh sát bằng cách huấn luyện cho họ kỹ năng hòa giải, xoa dịu tình hình căng thẳng khi có xung đột, cộng tác mật thiết với các tổ chức dân sự. 3) Giảm bớt bệnh mãn tính cho trẻ em bằng cách bỏ chích ngừa một số bệnh truyền nhiễm.  Robert F. Kennedy Jr. cho rằng trẻ em bị bệnh mãn tính là do chích ngừa nhiều quá. 4) Hòa hợp, hòa giải dân tộc. Đặt mục tiêu sửa chữa để thay đổi bản chất cộng đồng cho tốt đẹp hơn.

Cornel West.

Một nhà thần học, triết học người da đen 70 tuổi. Một khuôn mặt lãnh đạo có uy tín trong cộng đồng người Mỹ da đen, giáo sư về thần học, triết học tại đại học Princeton. Chương trình tranh cử nhắm vào những điểm chính. 1) Đánh thuế tài sản của các tỉ phú bất kể là sở hữu, giao dịch chứng khoán hay địa ốc. 2) Lương tối thiểu là 27$/giờ trên cả nước. 3)Thành lập ủy ban Thu Nhập Căn Bản cho liên bang. 3) Dự trù áp dụng tuần lễ làm việc 4 ngày, khi có con, chồng hoặc vợ được phép nghỉ 6 tháng có lương, trẻ em được chăm sóc miễn phí trên toàn quốc – tới bao nhiêu tuổi thì không nói rõ. 4) Hợp thức hóa quyền phá thai trên cả nước như một nhiệm vụ của hiến pháp, quốc hữu hóa ngành bảo hiểm sức khỏe, kể cả ngành dược phẩm. 5) Ngừng ngay các dự án cho thuê đất để khai thác dầu khí trên đất liền cũng như ở biển thuộc liên bang. 6) Cấm tuyệt đối khai thác dầu đá phiến, tái tạo không khí trong lành, trung hòa khí CO²…

Jill Stein.

Đây là người phụ nữ thứ 3 trong 11 người tranh cử tổng thống năm 2024. Bà Jill Stein 73 tuổi, tốt nghiệp bác sĩ đại học Harvard. Chương trình nghị sự bao gồm: 1) Thiết lập quyền kinh tế bao gồm quyền có công việc với mức lương đủ sống, nhà ở, thực phẩm, bảo hiểm sức khỏe, giáo dục và nhiều thứ khác. 2) Thiết lập kế hoạch về Môi Trường Xanh Mới với đầu tư rộng lớn vào việc tạo việc làm, công nghiệp, kỹ thuật và công nghệ thân thiện môi trường. 3) Hứa hẹn chấm dứt di sản đối xử bất bình đẳng, kỳ thị giới tính, chủng tộc, màu da, giữa dân bản địa với người nhập cư, người bị khuyết tật hay thuộc cộng đồng LGBTQ và nhóm người yếu kém khác. 4) Xây dựng chính sách đối ngoại mới căn cứ vào công pháp quốc tế, nhân quyền, dựa vào ngoại giao để chống lại bạo lực, sự chiếm đóng và chủ nghĩa phân biệt chủng tộc.

Tổng kết lại, chúng ta có thể thấy chương trình nghị sự của các ứng viên độc lập khó lòng thực hiện nếu không muốn nói là hoang tưởng. Vào mùa hè, cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc có thể sẽ rõ ràng hơn, ai trong số 11 người sẽ rút lui, bỏ cuộc bởi sau tháng 6.2024 những người không nhận được đủ yểm trợ, quyên góp tài chánh của cử tri, các đại tổ hợp…sẽ không có tiền để quảng cáo, vận động tranh cử. Cá nhân người viết tin rằng nếu không có gì thay đổi đảng Dân Chủ  sẽ đề cử đương kim Tổng Thống Joe Biden, đảng Cộng Hòa  có thể là Donald Trump – nếu không đi tù trước đó – hoặc Nikki Haley, các ứng viên còn lại sẽ tuyên bố rút lui. 

Tuy nhiên, nếu 3 ứng viên độc lập vẫn tiếp tục cuộc đua, họ sẽ chia phiếu của đảng Dân Chủ, đảng Cộng Hòa  bất kể là ai, sẽ có nhiều cơ hội chiến thắng hơn.

Nguyễn Tiến Cường 

—————

Tham khảo: 

(1) https://www.nbcnews.com/politics/2024-elections/presidential-candidates-tracker

(2) https://abcnews.go.com/Politics/former-trump-officials-warn-white-house-return/story?id=105988942