Chưa bước vào Tòa Bạch Ốc nhưng ông Donald Trump…
Nguyễn Tiến Cường: Thế giới thương chiến 2 sắp bắt đầu?
Chưa bước vào Tòa Bạch Ốc nhưng ông Donald Trump đã tuyên bố sẽ bắt đầu một cuộc thương chiến hứa hẹn nhiều “máu lửa”. Trên mạng xã hội của mình, tối ngày thứ hai 25.11.2024 Trump cho biết có ý định đánh thuế 25% trên tất cả hàng hóa nhập vào Mỹ từ Canada, Mexico cho đến khi nào tất cả các loại ma túy, đặc biệt là Fentanyl cũng như những kẻ nhập cư bất hợp pháp chấm dứt cuộc xâm lược đất nước này (1).
Trump nói rằng “họ – Canada, Mexico – có thể giải quyết vấn đề đó dễ dàng và cho đến lúc họ không làm được điều đó”. “Nếu không làm được, họ sẽ phải trả giá rất đắt”. Trump nhấn mạnh.
Với những tuyên bố này, nếu được thực hiện, ông Trump đã đơn phương xé bỏ hiệp định USMCA được Mỹ, Mexico, Canada ký, có hiệu lực từ ngày 01.07.2020 và tiếp tục đến nay (2).
Trong một bài khác, ông Trump cũng yêu cầu Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về Fentanyl và cho biết ông sẽ áp thuế 10% đối với tất cả các sản phẩm của Trung Quốc, thêm vào mức thuế đã áp dụng đối với những mặt hàng đó. Ông nói thêm: “Cảm ơn các bạn đã quan tâm đến vấn đề này”.
Trên thực tế, kể từ năm 2023 số người chết vì dùng thuốc quá liều đã giảm 14,5% kể từ lúc cơn đại dịch COVID-19 bắt đầu năm 2020. Đây là mức giảm đầu tiên khi dịch bộc phát. Số người nhập cư trái phép ở biên giới phía Nam bị bắt giữ cũng đã giảm xuống mức thấp nhất do ảnh hưởng của cơn đại dịch.
Một nghiên cứu của viện CATO – theo chủ nghĩa tự do – cho thấy từ năm 2019 đến năm 2024, 80% người nhập cảnh bị bắt vì vận chuyển Fentanyl qua các cửa khẩu trái phép là công dân Mỹ. Số lượng Fentanyl do di dân bất hợp pháp đem theo từ Canada vào Mỹ rất ít so với số lượng hải quan tịch thu được ở các cửa khẩu.
Catherine Rampell – phóng viên đặc trách kinh tế của Washington Post lưu ý rằng “Canada, Mexico là 2 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ. Mexico nhập vào Mỹ xe ô-tô, máy móc, phụ tùng, các mặt hàng điện tử, bia…cùng với khoảng 19 tỷ $ trái cây, rau quả. Khoảng ½ số lượng trái cây tươi nhập vào Mỹ đến từ Mexico, gồm 2/3 cà chua tươi, 90% sản lượng trái bơ (Avocado) của Mexico.
Việc vận chuyển sản lượng đó sang Mỹ sẽ gặp trở ngại rất lớn, đặc biệt là vì khoảng một nửa trong số 2 triệu công nhân nông nghiệp tại Hoa Kỳ không có giấy tờ. Sau khi Trump tuyên bố sẽ trục xuất tất cả những người Mễ không có giấy tờ hợp lệ, Rampell chỉ ra rằng Dự án 2025 kêu gọi xóa bỏ hệ thống thị thực cấp tư cách hợp pháp cho công nhân nông nghiệp.
Ngành công nghiệp nông phẩm Mỹ đã yêu cầu Trump không nên phá huỷ ngành này bằng các cuộc trục xuất của ông, ngành đã đóng góp khoảng 1.500 tỷ $ vào tổng sản lượng quốc gia của Mỹ trong năm 2023.
“Canada là nước láng giềng sát nách Mỹ, xuất khảu nhiều loại sản phảm qua Mỹ kể cả một số lượng lớn dầu thô”. Rampell trích dẫn lời của Patrich De Haan – lãnh đạo phân tích dầu mỏ của GasBuddy – “Mức thuế tăng 25% vào dầu thô của Canada đồng nghĩa với giá xăng sẽ tăng tử 25 đến 75 cent/gallon ở miền Trung Tây và dãy núi Rocky ở Mỹ. Điều đó có nghĩa là người tiêu thụ Mỹ sẽ phải trả thêm 6–10 tỷ$ mỗi năm.
Canada cũng là nước cung cấp khoảng ¼ số lượng gỗ cùng các vật liệu mà các công ty xây dựng ở Mỹ sử dụng. Thuế quan tăng, đánh vào vật liệu xây dựng sẽ làm giá nhà trở nên đắt đỏ, đồng thơi ngành xây dựng nhà cửa sẽ bị phá sản bởi lệnh trục xuất của Trump. Theo Julian Aguila của NPR (National Public Radio) vào năm 2022 có 60% trong số hơn nửa triệu công nhân xây dựng ở Texas không có giấy tờ hợp lệ.
Viên chức các công ty xây dựng đang yêu cầu Trump để công nhân của họ được yên, “Việc trục xuất họ sẽ xóa bỏ nền công nghiệp xây dựng. Các xa lộ đang xây sẽ không thể hoàn thành, trường học sẽ bị bỏ dở”. Giám đốc điều hành một công ty xây dựng lớn ở Texas nói với Aguilar. Nhà ở sẽ biến mất, thị trường xây dựng sẽ mất đi một nửa lực lượng lao động vì lệnh trục xuất của Trump.
Nhưng có thật sự ông Trump có (dám) thực hiện những lời tuyên bố của mình? Chưa chắc Trump đã dám làm. Những người bênh vực Trump nói rằng Trump không có ý đó, tất cả chỉ là những lời đe dọa. Bill Ackman, người quản lý quỹ đầu tư Hedge đã viết một bài nói rằng “Trump sẽ không áp dụng thuế suất mới nếu Canada, Mexico ngăn chận được dòng người nhập cư lậu cũng như nguồn Fentanyl tuôn vào Mỹ. Trump sẽ sử dụng thuế quan như một vũ khí để đạt được lợi ích kinh tế và chính trị tốt nhất cho nước Mỹ”. Bản thân Trump giờ đây chắc cũng đã hiểu rằng tăng thuế xuất hàng nhập khẩu thì chính người dân Mỹ lãnh hậu quả trước tiên.
Nghị sĩ Chuck Grassley của đảng Cộng Hòa, tiểu bang Iowa, tiểu bang chịu thiệt hại nặng nề nhất do cuộc chiến thương mại của Trump gây ra trong nhiệm kỳ trước nói rằng “các lời đe dọa, hăm he của Trump về thuế quan chỉ là công cụ để đàm phán”.
Lãnh đạo nước ngoài không có cách nào khác ngoài việc đáp trả những tuyên bố của Trump. Bà Claudia Sheinbaum trong một thư ngỏ gửi cho Trump đã chỉ ra rằng Mexico đã phát triển một hệ thống nhập cư toàn diện, làm giảm 75% các cuộc xâm nhập vào biên giới Mỹ năm 2023 cũng như chương trình CBP One đã chấm dứt các đoàn nhập cư mà Trump phàn nàn trong thời gian qua.
Bà Sheinbaum cũng lưu ý rằng Fentanyl ở Mỹ là vấn đề sức khỏe trong cộng đồng của người dân Mỹ, Mexico tịch thu được hàng tấn Fentanyl. Bà nhấn mạnh rằng chính quyền Mexico đã tịch thu được 10.340 vũ khí, bắt giữ 15.640 người vì bạo lực liên quan đến buôn bán ma túy”, và nói thêm rằng “80% vũ khí bất hợp pháp thu giữ được từ tội phạm ở Mexico đến từ quốc gia của bạn”. Bà cũng tuyên bố rằng Mexico sẽ có biện pháp thích hợp bằng thuế quan của riêng mình đối với hàng hóa của Mỹ nếu Trump áp thuế mới đối với Mexico.
Thủ tướng Canada, Justin Trudeau có lẽ hiểu được tính khí của Trump nên không đáp trả mạnh mẽ như bà Sheinbaum, đã nói chuyện với Trump ngay sau khi Trump đăng bài trên mạng xã hội. Trudeau chỉ nhắc nhở Trump rằng Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của Canada, mức thuế 25% áp đặt lên hàng hóa nhập khẩu từ Canada sẽ phá hoại nền kinh tế của nước này.
Bài viết của Trump trên mạng xã hội khiến người ta nhớ lại cuộc thương chiến Trump gây ra trong nhiệm kỳ trước (2017-2021) của ông. Ông là người gây chiến với Trung Quốc nhưng cũng chính ông đã năn nỉ ông Tập Cận Bình ngồi vào bàn đàm phán để chấm dứt cuộc thương chiến sau khi nông dân Mỹ ở các tiểu bang nông nghiệp vỡ đầu, sứt trán vì ông (3). Ngân sách dưới nhiệm kỳ trước của Trump đã phải bỏ ra 28 tỷ $ để giúp đỡ nông dân bị phá sản.
Cho đến giờ chỉ có một yếu tố thật sự rõ ràng là trong các cuộc đàm phán về giao dịch với các đối tác thương mại, Trump chỉ quan tâm đến chuyện ông ta có cơ hội để khoe rằng đã thắng (hay không?) cuộc chiến thương mại. Cho nên dẫu USMCA không khác gì và chẳng lợi hơn NAFTA nhưng Trump vẫn thích USMCA vì nó là “tác phẩm” của Trump. Tuy nhiên, giờ đây Trump muốn xóa bỏ USMCA chỉ để chứng tỏ quyền lực tuyệt đối của mình.
Không điều gì có thể phủ nhận, Trung Quốc đã hành xử hết sức gian manh, đặc biệt là về sở hữu trí tuệ. Trung Quốc đã ăn cắp công nghệ của Mỹ và Mỹ cần phải có biện pháp cứng rắn hơn. Tuy nhiên, muốn cứng rắn để tạo ra hiệu quả thì phải có mục tiêu rõ ràng, phải tạo được sự đồng thuận của những quốc gia cũng bị thiệt hại vì kiểu hành xử sai trái của Trung Quốc. Đáng tiếc là người giữ vai trò như một nhạc trưởng lại không hiểu biết gì về những vấn đề vốn là căn bản trong chính sách thương mại, ông chỉ biểu lộ sự hung hăng, thô lỗ của mình với cả bạn lẫn thù. Chẳng lẽ áp thuế nhôm lên Canada thì sẽ “bảo vệ sự an toàn của Mỹ”?
Thật đáng ngại khi một người như Trump lại có nhiều quyền hạn như vậy về ngoại thương. Quốc hội có kềm giữ được Trump không? Thật khó đoán biết và cũng thật đáng lo khi tương lai của thương mại thế giới ra sao phụ thuộc vào sự thất thường, ưa thành tích ảo của Trump. Viễn cảnh này quả là chẳng dễ chịu chút nào.
Phát ngôn viên của Tòa Đại Sứ Trung Quốc, Liu Pengyu chỉ nói đơn giản: “Sẽ không có ai thắng trong một cuộc chiến tranh thương mại (trade war) hay một cuộc chiến về thuế quan (tariff war). Ngoài ra cáo buộc cho rằng Trung Quốc cố tình cho phép các tiền chất của Fentanyl chảy vào Mỹ là hoàn toàn trái ngược với sự thật và thực tế”.
Chỉ có một tin vui cuối ngày. Trái ngược với các bài đăng bất ngờ đe dọa thương mại toàn cầu của Trump trên mạng xã hội gây ra sự hoảng loạn ngày hôm nay, Tổng thống Joe Biden đã tuyên bố vào buổi tối rằng, sau nhiều tháng đàm phán, Israel và Lebanon đã đồng ý một sự ngừng bắn do Hoa Kỳ và Pháp làm trung gian. Thỏa thuận ngừng bắn sẽ có hiệu lực vào lúc 4:00 sáng (giờ địa phương) ngày thứ tư 27.11.2024. “Đây được đánh giá là một kế hoạch để chấm dứt sự thù địch vĩnh viễn”, Tổng Thống Biden nói.
Nguyễn Tiến Cường
*********
Tham khảo:
https://www.facebook.com/heathercoxrichardson
(1) https://www.reuters.com/world/us/trump-promises-25-tariff-products-mexico-canada-2024-11-25/
(2) https://ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/united-states-mexico-canada-agreement
(4)https://www.nbcnews.com/news/world/israel-hezbollah-lebanon-ceasefire-biden-gaza-hamas-rcna181859
